Biz ýakynlaşmagy ugur edinýäris

Katarly talyplar täze oýlap tapylan çap ediji 3D enjamynyň kömegi bilen "bütin dünýädäki adamlar üçin iýmit elýeterliligini" üpjün etmegi maksat edinýärler. Olaryň pikiriçe, enjamyň üstünde çap edilen käşir prototipi adaty käşir ýaly ýokumlydyr. Ýaş oýlap tapyjylar barada Kataryň “Al Jazeera” teleýaýlymy gürrüň berdi.

Katarda iki talyp gök önümleri köpçülikleýin çap edip bilýän 3D printerini döretdi. Olar bu çap ediji enjamyny bütin dünýäde azyk howpsuzlygynyň ýokarlanmagy meseleleriniň çözgüdi bolar diýip umyt edýärler.

20 ýaşly Mohammed Annan we 21 ýaşly Lujaýn Al Mansuri emeli ösdürilip ýetişdirilen ösümlik öýjüklerini we ultramelewşe şöhlesini iýip bolýan käşiriň prototipini çap etmek üçin ulanýarlar – bu usul entäk gök önümler bilen hiç haçan edilmändi.

Dohanyň Karnegi Mellon uniwersitetiniň maglumat ulgamy ugrunda okaýan talyplar awgust aýynda Kataryň Ösüş banky tarapyndan gurnalan işewürlik-inkubasiýalary we tizlenme hakaton bäsleşiginiň “FoodTech” kategoriýasynda baş baýragy aldylar.

Annan we Al Mansuri özleriniň 3D printerini noldan başlap, käşiri rewolýusiýa görnüşinde çap edip bilýän enjam üçin zerur bölekleri gözläp tapdylar.

Häzirki wagta çenli 3D görnüşinde çap edilen iýilýän iýmitler, adatça ösdürilip ýetişdirilen arassalanan gök önümlerden ýa-da miwelerden ýasalýar, mysal üçin iýmitlenmek kemçiligi bolan adamlar üçin iýmit üpjün etmek üçin. Emma bu usullar köpçülikleýin önümçiligi goldap bilmeýär.

Annan we Al Mansuri, 3D printerinde syýa bejermek üçin ultramelewşe şöhlesini ulanýan iň häzirki zaman maskaly stereolitografiýa tehnologiýasyny ulandylar, bu bolsa öňki 3D çap ediş usullaryna garanyňda has çalt we köpçülikleýin çap edilmegine mümkinçilik berýän 3D enjamydyr.

Iki ýaş alym öz taslamasyny ýönekeý we düşnükli dilde düşündirmäge synanyşýarlar, ýöne iň uly kynçylyklaryň biri tehnologiýany hünärmen däller üçin elýeterli etmekdigini aýdýarlar.

Kataryň meýdanynyň diňe 2,5%-i ekerançylyk ýerleridir, bu bolsa, beýleki köp ýurtlaryň hem ýüzbe-ýüz bolýan meselesidir.

"Katar... ep-esli derejede importa garaşly" - diýip, Annan soňky döwürde bu garaşlylygy azaltmak we öz kynçylyklary bolan azyk önümlerini ösdürmek üçin iş alyp barýandygyny aýtdy.

"Hatda oba hojalygy üçin niýetlenmedik ýerleri ekin meýdanlaryna öwürmek gaty gymmat düşýär, şonuň üçin biz çözgüt tapmak isledik... we 3D çaphana we laboratoriýada ösdürilip ýetişdirilen gök önümleriň ýa-da miweleriň alternatiw bolup biljekdigine göz ýetirdik"

Belli ösümlik öýjük medeniýeti diýlip atlandyrylýan prosesi ulanyp, ösümlik öýjükleri steril barlaghana şertlerinde ýygnalýar we köpelýär. Soňra bular printer üçin UV-duýgur "syýa" döretmek üçin ulanylýar. Soňra öýjüklere atylyp, käşir ýa-da başga bir görnüşde 3D görnüşinde çap edilip bilner.

“Biz düşünjäniň subutnamasy hökmünde käşire ünsi jemledik, sebäbi gök önümleriň iň gözlenýän görnüşi, esasan hem öýjük nukdaýnazaryndadyr. Emma geljekde örän mahsus miwelere we gök önümlere hem garamagy umyt edýäris” – diýip, Al Mansuri belledi.

Şeýle hem ol, 3D görnüşinde çap edilen käşiriň adaty ösdürilip ýetişdirilen käşir ýaly iýmit kuwwatlylygynyň bardygyny, sebäbi toprak gurşawynyň laboratoriýasynda simulýasiýa edilendigini aýtdy.

BMG-niň iýul aýynda çap eden iň soňky hasabatyna görä, häzirki wagtda 735 million adam açlyk bilen ýüzbe-ýüz bolýar, COVID-19 pandemiýasy, howanyň üýtgemegi we konfliktler sebäpli 2019-njy ýyldan bäri ýene 122 million adam açlyga duçar bolýar.

Al Mansuri 3D enjamda çap edilen iýmitiň bahasynyň mesele hökmünde görkezilendigini, ýöne şeýle önümçiligiň uly ýerlere ýa-da tehniki hyzmat çykdajylaryna bagly däldigi sebäpli, 3D-de çap edilen käşiriň arzan bolup biljekdigini aýdýar.

“Häzirki wagtda 3 kg [käşiriň bahasy] 15 rial (ABŞ-nyň 4.12 dollary). Biz 3 kg [3D çap edilen käşiri] 10 riala ($ 2.75) satyp bileris bu baha diňe käşir üçindir. Ol howa şertlerine uýgunlaşdyrylan miwe we gök önümlere geçmäge synanyşanymyzda bahasy hasam arzan bolar” - diýdi.

Al Mansuri, 3D azyk printerleriniň ahyrsoňy hemme ýerde, şol sanda restoranlarda, supermarketlerde we hassahanalarda ulanylar we “azyk önümlerini dünýädäki ähli adamlara elýeterli eder” diýip umyt edýändigini aýtdy.

ORIENT news

Foto: aljazeera.com/Mohammad Annan