Biz ýakynlaşmagy ugur edinýäris

Golaýda türkmen wekiliýetiniň hatarynda Hytaý Halk Respublikasyna on günlük iş saparynda bolmak bagty maňa miýesser etdi. Çäräni guraýjylar – Hytaýyň Parahatçylyk we ýaragsyzlanmak assosiasiýasy sebitdäki öňdebaryjy analitikleri we bilermenleri çagyryp, özleriniň döwrebaplaşdyryş modelini aç-açan görkezmek wezipesini öňe sürdüler.

Muny amala aşyrmagyň iň oňat usuly, analitikler we dostlukly Merkezi Aziýa ýurtlarynyň hünärmenleri bilen pikir alyşmagy guramakdy. Elbetde, diňe başarnykly, esasly gepleşiklerde guramaçylaryň pikiriçe, ykdysadyýetiň we umuman ýurduň mundan beýläk-de ösmegine goşant goşjak beýleki pikirleri diňläp bolýar. "Daşardan has gowy bilýärsiňiz" diýýänleri hiç zat däl. Öňe seredip, ahyrynda edil şu bolandygyny aýtmalydyryn.

Hytaý ykdysadyýetiniň üstünliklerini, jemgyýetiň sosial-medeni we ynsanperwer ösüşindäki üstünlikleri aç-açan görkezip, inisiatiwalar jemgyýetçilik aktiwistlerinden köp oňyn seslenme aldylar, derrew üns beren goşmaça “maslahatlar”. Başga bir tarapdan, çäräni başlaýanlaryň bu çemeleşmesi hünärmenleri açyk söhbetdeşliklere we çekişmelere höweslendirip bilmedi.

Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň Halkara gatnaşyklar institutynyň strategiki gözlegleri boýunça ylmy merkeziň işgärleri tarapyndan jemgyýeti döwrebaplaşdyrmak meseleleri boýunça çynlakaý hünärmen derejesinde wekilçilik edildi. Döredilmegine uzak wagtyň geçmändigine garamazdan, merkez we onuň işgärleri, ylmy çaklamalary, hasaplamalary we umumylaşdyrmalary bilen sebit syýasatynyň dürli ugurlarynda oňyn taraplaryny görkezmegi başardylar. Elbetde, sosial ösüşiň döwrebaplaşdyryş taraplary boýunça hünärmenlerimiziň forumyna hünärmenlerimiziň çagyryşyny hut şu düşündirdi.

HHR-de galmak meýilnamasyna laýyklykda, biz we kärdeşlerimiz, Merkezi Aziýa respublikalarynyň syýasatçylary we hünärmenleri Pekine, Şanhaý, iningining, Horgos we Urumqi şäherine bardyk. Duşuşyklarymyz we gepleşiklerimiz, Hytaýyň kooperatiwlere goldaw we marketing boýunça federasiýasyna baryp görmek bilen başlandy, bu ýerde bu gurluşlaryň we elementleriň HHR ykdysadyýeti üçin ähmiýeti baradaky habarlary eşitdik.

Bu ýerde Merkezi Aziýa sebitiniň hünärmenleriniň kooperatiw hereketini ösdürmek we garaşsyzlygyň ilkinji ýyllaryndan başlap öz ýurtlarynda bazar gatnaşyklaryny ösdürmek bilen baglanyşykly marketing meselelerini tapandyklaryny bellemek artykmaç bolmaz. Mundan soň, Hytaýyň Ykdysady Hyzmatdaşlyk Merkeziniň müdiri Sangang Sung bilen bolan duşuşygynda jikme-jik durup, häzirki wagtda HHR ykdysadyýetiniň ösüşiniň aýratynlyklary we üstünlikleri barada çykyş edenligi tötänden däldir. basgançak, beýleki zatlar bilen bir hatarda, bu kooperatiw hereketine möhüm goşant goşdy.

Guramaçylar tarapyndan meýilleşdirilişi ýaly, Parahatçylyk we ýaragsyzlanmak assosiasiýasynyň wise-prezidenti jenap Yuu Hongjun we birleşigiň baş müdiriniň orunbasary hanym Çeng Sýaohanyň gatnaşmagynda geçirilen ýygnakda umumy çekişmeler geçirildi. Onda Merkezi Aziýa sebitiniň we Hytaýyň ýurtlarynyň ykdysadyýetiniň ösüşi we özara täsiri öwrenildi.

Energetika, oba hojalygy, söwda we ulag we aragatnaşyk gatnaşyklary meselelerini ara alyp maslahatlaşdyk we olara degip geçdik. Biz hem öz gezegimizde ýygnakda eden çykyşlarymyzda diňleýjileriň ünsüni Türkmenistanyň ýangyç, energiýa, ulag we logistika, ýurduň ynsanperwer we medeni mümkinçilikleri baradaky mümkinçiliklerine we artykmaçlyklaryna gönükdirdik.

Bu çekişmelerden üns bermeli zadymyzam bardy. HHR-iň ykdysady ösüş modeli, esasan, senagat eksportyna gönükdirilendigi bilen tapawutlanýar. Dürli derejelerde ykdysadyýetiň ösmegine döwletiň gatnaşmagy ep-esli derejede täsir edýär. Specialörite döredilen ykdysady zolaklar hem bu meselede oňyn goşant goşýar. Elbetde, üstünlikli ykdysady ösüş üçin ýurtda durnuklylyk gurşawyny saklamagyň zerurdygy biragyzdan bellendi.

Islendik taslama näçe ideal bolsa-da, onuň üstünlikli durmuşa geçirilmegi kimiň durmuşa geçiriljekdigine baglydyr. Bu postul, esasanam, Şanhaý administratiw institutynda administrasiýa ýolbaşçylary we uniwersitetiň mugallymlary bilen söhbetdeşlik geçirilen ýygnakda aýratyn nygtaldy. Bu ýerde, uly göwrümli, şol sanda döwlet derejesinde meýilleşdirilen we meýilleşdirilen taslamalary durmuşa geçirmek üçin zerur ýokary hünärli işgärleri taýýarlamak barada gürleşýärdik. Çäräni alyp baryjylar Merkezi Aziýa sebitiniň ýurtlarynyň şuňa meňzeş bilim edaralary we akademiýalary bilen ýakyn gatnaşyk gurmaga taýýardyklaryny aýtdylar.

Hytaý derejesinde döwlet derejesinde gurlan tapgyrlaýyn ulgamyň ýurduň ykdysadyýetiniň ösüşine täsir edýän faktorlary hemmetaraplaýyn göz öňünde tutýandygy aýdyň we aýdyň boldy. Erkin söwda zolaklaryny guramagyň netijeliliginiň we peýdasynyň amaly mysaly hökmünde çäräniň ýer eýeleri Halk Respublikasynyň Sinszýan uýgur awtonom sebitiniň Horgos şäherindäki Hytaý-Gazak serhetýaka sebitindäki Merkezi Aziýa hünärmenlerine şeýle meýdançany görkezdiler.

Şeýle hem, HHR-de bolanymyzda forumyň işiniň hemme ýerde diýen ýaly HHR-iň köpmilletli ilatynyň milli aýratynlyklaryny, durmuşyny we medeniýetini görkezýän medeni çäreler bilen bilelikde alnyp barylmagy ýakymly we peýdaly boldy.

Hytaýda bolanymyzdan soň, Hytaý bilen birlikde öňdebaryjy ýurtlaryň, tejribelerini biziň bilen paýlaşyp, öwrenmek üçin görelde alýandyklary belli boldy. Şeýle hem, islendik döwletiň we ykdysadyýetiň döwrebaplaşdyrylmagynyň dürli görnüşlere eýe bolýandygy, dürli modellere we dürli usullara laýyklykda amala aşyrylandygy aýdyňdyr. Belli bir ýurduň ösüş ýoluny saýlamak, köplenç geçmişi we baý mirasy bilen kesgitlenýär, ähmiýeti gaty dürli-dürli.

Döwletmyrat Mämmedow, Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň Halkara gatnaşyklary institutynyň Strategiki gözlegler merkeziniň işgäri.

Foto: awtordan