Biz ýakynlaşmagy ugur edinýäris

“Çagalar näme bilen hezil etse-de, aglamasalar bolýar” diýen nakyl bu makalanyň adynyň manysyny takyk görkezmeýär. Has dogrusy, onuň düýp manysyny düýbünden nädogry görkezýär.

Türkmenistanda akkreditlenen halkara gurluşlarda kök uran däp-dessurlara görä, bu materialyň çylşyrymly ady bolmalydy - “BMG-niň düzümleri we USAID, Türkmenistanyň Hökümeti bilen bilelikde BMG-niň Aşgabat modeli” atly ilkinji sebitleýin konferensiýasy geçirildi.

Ýöne şonda-da men görýän bu adyňyzy saklamagy makul bildim.

Näme üçin? Bu barada materialy okamak bilen öwrenersiňiz...

Şeýlelik bilen, bir gün öň Merkezi Aziýanyň dürli ýurtlaryndan zehinli ýaşlar Aşgabatda ýygnandylar. Olar BMG-niň örän çynlakaý gurluşlary bilen Türkmenistanyň Hökümeti bilen bilelikde guralan çäräni geçirmek üçin jemlenipdiler..

Maslahatyň maksady näme?

Men bu barada USAID-iň “Merkezi Aziýada howpsuz igrasiýa” taslamasynyň sebit müdiri Eleonor Walentaýndan soradym:

— Häzirki zaman dünýäsinde aýry-aýry ýurtlaryň özbaşdak çözüp bilmejek köp meselesi bar. Hatda ykdysady taýdan iň güýçli ýurtlarda-da bar. Global meseleler diňe bilelikdäki, köpçülikleýin hereket arkaly çözülip bilner. Biz adamzadyň ägirt uly tagallalar bilen kynçylyklary we howplary ýeňip geçmäge synanyşýandygyny görýäris. Üstünlikler bar bolsa-da, olar ýeterlik däldir.

Ýaşlar - biziň häzirki döwrümiz we şol bir wagtyň özünde geljegimizdir. Türkmenistanyň ilatynyň ýarysyndan gowragy ýaşlar we Merkezi Aziýada bu kategoriýa sebitde ýaşaýanlaryň 30 göterimini düzýär. Köp wagt geçmezden, birnäçe meseleleri çözmek jogapkärçiligi şu günki güne çenli okaýanlaryň we durmuşa taýýarlyk görýänleriň egnine düşer.

Türkmenistanda ilkinji gezek geçirilen “Model BMG” sebitleýin ýaşlar konferensiýasynyň maksady diňe bir bilim bermek bilen çäklenmän, eýsem amaly häsiýetlidir. Galyberse-de, uly göwrümli toparlaýyn işde oňyn netijäni gazanmak üçin hyzmatdaş bilen umumy dil tapmak, garşydaşyň pikirine üns bermek, özara kömek, hoşniýetlilik, halkara gatnaşyklarynyň çylşyrymlylygyna düşünmek ukyby we başgalar ýaly köp häsiýetler bolmaly.

Aşgabat konferensiýasynyň çäginde geçirilen sapaklarda, Merkezi Aziýanyň ähli ýurtlaryndan gelen oglan-gyzlar, BMG-niň komissiýalarynyň we komitetleriniň işini oýlap tapdylar, şol bir wagtyň özünde Birleşen Milletler Guramasynyň wekilleriniň roluny oýnadylar we gurluşlarynda işleri simulasiýa etdiler. adamzadyň ýüzbe-ýüz bolýan meselelerine - howanyň üýtgemeginden global howpsuzlyga çenli çözgüt tapmaga synanyşdylar.

BMG-niň Türkmenistandaky utgaşdyryjysy Dmitriý Şlapaçenkonyň pikiriçe, tematiki sessiýalarda we umumy mejlislerde şeýle rol oýnaýan oýunlar diňe bir oglanlaryň we gyzlaryň dünýä wakalaryna düşünişini giňeltmek bilen çäklenmän, diplomatik, ýolbaşçylyk etmek we toparlaýyn işlemek endiklerini hem ösdürýär.

BMG-niň komitetleriniň we komissiýalarynyň modelirleme mejlislerine gatnaşanymda, men ýigitleriň we gyzlaryň dünýäniň dürli künjeginden gelen wekilýetleriň - wekilleriniň roluna yhlas bilen synanyşýandyklaryny gördüm.

“Model BMG” platformasynda geçirilen bu rol ýerine ýetirilýän oýunlara gatnaşyjylar bu barada näme pikir edýärler?

DÖM-nyň ýaşlar hereketiniň wekili, UNODC-yň Merkezi Aziýada sebitleýin ýaşlar tory, şeýle hem ÝUNISEF-iň ýaş liderlik ulgamy ýaly birnäçe ýaşlar gurluşlarynyň agzasy bolan ýaş türkmenistanly Saparguly Mahtumowyň aýdyşy ýaly:

— Rol oýnamak şerti bilen BMG-niň adam we syýasy hukuklar merkeziniň mejlisinde Argentinanyň wekili hökmünde çykyş etmek mertebesine eýe boldum. Gün tertibim ýygnaklaryň we assosiasiýalaryň erkinligini goramak boldy.

Bu ugur, söz azatlygyny we adam hukuklaryna hormat goýmagy, toparlaryň içinde (diasporalar ýaly) we aýry-aýry derejeleri öz içine alýar. Ähli işler diňe Birleşen Milletler Guramasynyň mejlislerinde berjaý etmek üçin kabul edilen düzgünlere laýyklykda geçirildi.

Raýat we syýasy hukuklar meselesini ara alyp maslahatlaşmagyň çägindäki maslahatyň başynda ýygnanan ähli döwletleriň wekilleri BMG-a agza ýurtlaryň umumy ýagdaýyny beýan edýän gysga çykyş etdiler. Her bir çykyş edijä bir ýarym minut wagt berildi.

Çykyş edenleriň wagty gutaran bolsa, olaryň üç ýoly bardy: gysga “sorag-jogap” sessiýasyna başlamak, wagty mejlisiň ýolbaşçylaryna bermek ýa-da indiki wekiliýetiň çykyş etmegi üçin wagt bermek.

Mundan başga-da, gatnaşyjylar “diplomatik hat” diýilýän zady ulanmak düşünjesi we tejribesi - dürli ýurtlaryň wekilleriniň arasynda mejlisiň dowamynda aragatnaşyk usuly bilen tanyşdylar.

-Komitetimizdäki işler göni manyda aýtsak “joşýardy”, diýip, Saparguly Mahtumow sözüni dowam etdi. - Ara alyp maslahatlaşmalaryň dowamynda internetde söz azatlygy we onuň jemgyýete edýän täsiri barada durup geçdik, we howpsuz migrasiýa we milli azlyklaryň hukuklaryna hormat goýmak barada söhbet etdik. Mejlisiň ýolbaşçylar her sessiýanyň temasyny tassyklanyndan soň, başlangyjy kabul eden ýurtlary öz içine alýan spikerleriň umumy sanawyny düzdüler.

Sorag bermek adaty däldi: sessiýa barada bir zat düşündirmek zerur bolsa, "parlament talabynyň ýagdaýlaryny" peýdalandyk. Kimdir biri gitmek islese, “aýratyn hukuk mümkinçiligini” sorap bilerdi.

BMG-niň Merkezi Aziýadaky Neşe serişdelerine we jenaýatçylyga garşy göreş bölüminiň sebitleýin ýaşlar torunyň sebit utgaşdyryjysy Şükürgeldi Myradow: “Men ýaşlaryň arasynda neşekeşligiň öňüni almak boýunça milli komissiýa gatnaşdym" -diýdi. — Çekişmelere gatnaşyjylaryň arasynda tötänleýin saýlama usulyndan paýlanandygy eýýäm bellendi.

Bu ýurt hakda bilýänleriňiziň hemmesini derrew ýatda saklamak, halkyň bähbitlerini hakykatdan hem goramak, subýektiw nukdaýnazaryňyza garamazdan bu ýurduň pozisiýasyny goldamak üçin öz raýaty ýaly duýmak gyzyklydy. Ara alyp maslahatlaşmalar moderator (ýagny moderator tarapyndan dolandyrylýar) we erkin çekişme görnüşinde bolup geçýän jedeller görnüşinde ýitilik bilen geçirildi.

“Men moderatorsyz jedelleri men has gowy görýärin, haçan-da her bir gatnaşyjy, moderatoryň gözegçiligi we dolandyryşy bolmazdan, öz adyndan “bellenen” ýurdunyň ýagdaýyny beýan edip bilse gowy” diýip, Şükürgeldi sözüni dowam etdi. - Mysal üçin, bir wekiliýet, wezipeleri gabat gelýän ýa-da ýakyn bolsa, başga bir ýurduň wekiline goldaw berip biler. Ýa-da käbir global meseläni çözmek üçin bilelikdäki gatnaşygy teklip edip biler. Munuň tersine, kimdir birine garşy durar.

Jedeliň dowamynda, ýurtlarymyzyň pozisiýalaryna esaslanyp, göni ters pikirleri beýan edýän iki birleşige bölündik. Mysal üçin, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň wekillerinden tebigy ýagdaýda döredilen blogumyz sebitde neşe serişdeleriniň bikanun ýaýramagyna garşy berk we barlyşyksyz göreş alyp barmagyň tarapdary, ýurtlaryň wekillerini öz içine alýan oppozisiýa bolsa, Merkezi Aziýadan uzakda, has ýumşak çemeleşýärdi.

— Gyzgyn çekeleşiklerden soň, birleşigimiz ýeňiş gazanyp, gutarnykly karara gelmek üçin ses berdik. Netijede, Merkezi Aziýa ýurtlaryndan gelen ýaşlar tarapyndan Ştab-kwartirasy Aşgabatda bolan we öz içine alyjy bilime esaslanýan ýaşlaryň neşekeşlige goşulmazlygy üçin maksatnamalary öňe sürjek şeýle-de dikeldiş işlerine kömek edýän Agentlik döretmek kararyna gelindi.

Başgaça aýdylanda, bir tarapdan öňüni alyş, beýleki tarapdan bejergi işleri bolar. Toparymyzda ýetginjekleriň we ýaşlaryň erbet endikleriň zyýanly netijeleri barada habardarlygyny ýokarlandyrmak boýunça sowatlylyk ugruna hem köp üns berildi, - diýip, Şükürgeldi Myradow sözüni jemledi.

Sapaklaryň dowamynda biriniň pikirini goramaga bolan höwesiň we möhüm meseleleriň çözülmegine gatnaşmak isleginiň foruma gatnaşyjylaryň aňyny we ruhuny nädip eýeländigi aýdyň boldy. Diňe oýnawaç ýaly görünýän görnüşler gatnaşyjylara diňe bir öz pikirleri we deň-duşlary bilen az tejribe paýlaşmak bilen çäklenmän, Birleşen Milletler Guramasynyň halkara hünärmenleri bilen hem maslahatlaşmaga mümkinçilik berýär.

Ýaş nesil bilen halkara hünärmenleriniň arasynda hyzmatdaşlyga mümkinçilik döreden şeýle forumyň geçirilmegi, Türkmenistanyň Hökümetiniň, BMG-niň guramalarynyň Türkmenistanda we USAID-de netijeli gatnaşygy netijesinde mümkin boldy. Elbetde, bu prosesiň katalizatory ýaşlaryň gutulgysyz hyjuwy we bitewiligi boldy.

Ýokarda agzalan ýaşlaryň aktiwisti Saparguly Mahtumow forumyň guramaçylyk tarapyny hem ýatdan çykarmady:

— BMG-niň birnäçe edarasynyň we agentlikleriniň, DÖM-nyň ýaş ilçileriniň, UNRCCA-iň Öňüni alyş diplomatiýasy boýunça akademiýasynyň uçurymlary, Daşkendiň Halkara Westminster uniwersitetiniň talyplary şeýle hem, Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň Halkara gatnaşyklar institutynyň ýolbaşçylygy we topary tarapyndan "sahnanyň aňyrsynda" edilen ägirt uly işler üçin aýratyn minnetdarlygymy bildiresim gelýär. Bu diňe bir biziň konferensiýamyz üçin ajaýyp platformany üpjün etmän, eýsem gyzykly işler üçin ajaýyp şertleri hem döretdi.

Hiç hili kemçilik ýa-da ýalňyşlyk ýokdy, hemme zat aýdylyşy ýaly “päsgelçiliksiz” gitdi. Iň uly halkara guramanyň işi barada amaly başarnyklardan we bilimlerden başga-da, foruma gatnaşyjylaryň hersi özüne mahsus bir zat tapdy. Bir söz bilen aýdylanda: hemmeler hoşaldy we şadyýandy. Sebäbi olar özlerini häzirki meseleleri çözüp bilýän ulular ýaly duýýardylar.

Ýoldaşy, ideologiki ýaraglar boýunça onuň Birleşen Milletler Guramasynda işleýän ýaş kärdeşi bilen doly ylalaşýar Şükürgeldi Myradow:

— Biz BMG-niň komitetleriniň işini simulasiýa etmek bilen, karar bermekde azajyk güýç almak üçin uly adam bolmaly däldigimize düşündik. Ýaşlaryň, edil uly adamlar ýaly, çylşyrymly meselelere dogry jogap tapyp biljekdigine we möhüm meýilnamalary durmuşa geçirmekde deň hyzmatdaş bolup biljekdigine göz ýetirdik.

— Uly ýaşly adam bolmak kyn, ýöne ýaş bolmak hem aňsat däl. Şeýle-de bolsa, wagt geçer we häzirki ýetginjekler, oglanlar we gyzlar diňe bir özleri üçin däl, hakykatdan hem garaşsyz we jogapkär bolarlar. Soňra uly meseleleri oýun görnüşinde däl-de, hakyky durmuşda çözmeli bolarlar.

Birleşen Milletler Guramasynyň komitetleriniň işine öýkünip, diňe bir çözgüt gözlemek bilen çäklenmän, eýsem olaryň ösüşine-de gatnaşmak bize ýarady.

Dogry biz ulularyň ideýalarynyň başlangyjy bolmagy halaýardyk. Haçan-da adam bir zady halasa, islendik kynçylyklara we päsgelçiliklere garamazdan hökman maksadyna ýeter!

…Bu şeýlemi? Onda ýaşlar üçin bu oýunlar belli bolmadyk geljekde global meseleleri çözmek üçin esas bolup bilermi?

USAID-iň “Merkezi Aziýada howpsuz migrassiýa” taslamasynyň sebit müdiri Eleanor Walentaýn: "Men gaýta-gaýta gaýtalamaga taýyn: ertiriň ykbaly şu günki ýaşlaryň elinde"-diýdi. - Aşgabatda Merkezi Aziýanyň ähli ýurtlaryndan ajaýyp, gujurly, zehinli ýaşlar ýygnandy. Dünýäni gowulandyrmak isleglerine seredenimizde, olaryň tejribe bilen ýakyn wagtda hakyky liderler bolup biljekdigine ynanýarys. Olaryň käbiri Birleşen Milletler Guramasynyň mejlislerine başlyklyk etseler gerek.

Aşgabat duşuşyklary, “BMG Model” konferensiýasynda görenlerim we eşidenlerim meni gaty haýran galdyrdy. Bu tabşyrygy derrew alan ýigitler, ýörite taýýarlyk görmän, komitetdäki işlerini şeýle bir ussatlyk bilen amala aşyrdylar welin, geljekde olaryň ýokary hünärli, hünärmen ýolbaşçylar we diplomatlar boljakdygyna ynanýaryn. Şonuň üçin gowy geljegimize bolan umydymy ýitirmeýärin!

ABŞ-nyň Türkmenistandaky ilçisi Metýu Stiwen Klimow derrew söhbetdeşlige goşuldy:

— Meniň üçin “Model BMG” aýratyn mesele, sebäbi Edi bilen meniň (redaktoryň belligi- Ilçi Klimowyň aýaly Edi Gannels) bir wagtlar Aşgabat forumynyň ýaşlary ýaly “BMG Model” konferensiýalaryna gatnaşan bir oglymyz bar. Munuň netijesinde ol, jedelleşmegi, tüýs ýürekden hormat bilen diňlemegi, pikirlerini we netijelerini düzmegi öwrendi.

Ýönekeý ýaly görünýän ulularyň oýny arkaly ösen bu endikleriň oňa hukuk fakultetine ýazylmagyna mümkinçilik döredendigi we Döwlet departamentinde hukukçy diplomat bolup işe başlamagy geň däldir. Häzir bolsa ol, Waşingtonda howpsuzlyk komissiýalarynyň birinde halkara hukugy boýunça aklawjy.

Amerikaly diplomat: "Şonuň üçin köp zadyň BMG-den başlaýandygyna ynanýaryn, sebäbi şeýle rol oýnaýan oýunlar size ylalaşyk tapmagy, dogry bolmagy, hakykatdanam möhüm meselelere doly gatnaşmagy we has köp zatlary öwredýär"-diýdi. Netijede, şular ýaly sapaklar köpçüligiň öňünde çykyş edende ynam döredýär, guramaçylyk ukyplaryny ösdürýär - bularyň hemmesi bir okuw çäresinde jemlenendir.

Forumda diňe bir Türkmenistandan däl, eýsem tutuş Merkezi Aziýa sebitinden ýaşlaryň içerki ösüşini synlamak meniň üçin diýseň gyzykly boldy. Edi ikimiz 4,5 ýyl töweregi wagt bäri, Türkmenistanda bolduk we şuňa meňzeş çärelere gelenimizde, Türkmenistanda bolup geçýän şeýle ajaýyp ösüşleri görüp, güýçlenýäris, bolup geçýän zatlara çümýäris we biz bu işimizi dowam etdirmäge taýýardyrys.

Ýurduňyzyň we sebitiňiziň ýaşlarynyň ajaýyp geljegi bar!

Bekdurdy AMANSARYÝEW

Foto: awtordan