Biz ýakynlaşmagy ugur edinýäris

Kopetdagyň eteginde, milli ýyl ýazgysynyň gelip çykyşy bilen baglanyşykly ýerde gurulýan we Garaşsyz Bitarap Türkmenistanyň häzirki zaman üstünliklerini öz içine alýan täze Türkmen Arkadag şäheri ýurdumyzyň iri ylym-bilim, medeni toplum we halkara durmuşynyň merkezi bolmaga niýetlenendir.

Bu megataslama konsepsiýasyna ilki bilen ekologiýa we ynsanperwer ölçegli akylly şäherleri döretmegiň global trendynda şäher gurluşygyň öňdebaryjy tejribesine esaslanmak goýuldy.

Durmuşa geçirilende şeýle uly göwrümli we baýdak ähmiýetli taslama, Arkadag şäheriniň Türkmenistanyň kanunçylygynda döwlet ähmiýetli şäher hökmünde statusyny kanuny taýdan berkitmek meselesiniň gozgalmagyna sebäp boldy. Bu hukuk resminamasy 2023-nji ýylyň 23-nji martynda kabul edildi we şol gün Türkmenistanyň Prezidenti tarapyndan gol çekildi hem-de 24-nji martda resmi metbugatda çap edildi we güýje girdi.

Wise-premýer, Türkmenistanyň Daşary işler ministri Raşid Meredow sişenbe güni geçirilen ilçihanalaryň, halkara guramalarynyň ýolbaşçylarynyň, ýerli we daşary ýurt habar beriş serişdeleriniň wekilleriniň gatnaşmagynda geçirilen brifingde bu resminamanyň esasy düzgünleri barada aýtdy.

Birinjiden, kanun Arkadag şäheriniň kanuny ýagdaýyny, şeýle hem şäher wezipelerini ýerine ýetirmek bilen baglanyşykly döwlet edaralarynyň işi üçin kanuny, guramaçylyk we beýleki esaslary kesgitleýär. Bu meseleleriň hemmesi döwletiň ygtyýarynda bolup, merkezi häkimiýetler tarapyndan çözülýär.

Ikinjiden, ýerli ýerine ýetiriji häkimiýetleri döretmek we olaryň başlyklaryny bellemek ministrlikler, edaralar we olaryň ýolbaşçylary tarapyndan Türkmenistanyň hökümeti we Arkadag şäheriniň häkimi bilen ylalaşylýar.

Üçünjiden, bu kanun Arkadag şäheriniň häkiminiň Prezident tarapyndan bellenen we oňa hasabat berýän, şeýle hem şäherde hukuk goraýjy çäreleriň esasy wezipelerini kesgitleýän ygtyýarlyklaryny anyk kesgitleýär.

Dördünjiden, kanunda ilkinji gezek şäheriň ilaty we onuň emlägi ýaly hukuk kategoriýalarynyň takyk kesgitlemesini berilýär. Bu maddalar Türkmenistanyň hereket edýän kanunçylygy we degişli halkara hukuk kadalary esasynda düzüldi.

Bäşinjisi, kanunda bellenişi ýaly, şäheriň maliýe, maddy we tehniki goldawy milli kanunlar esasynda üpjün edilýär.

Şeýle hem, geografiki we taryhy aýratynlyklary, durmuş-ykdysady, demografiki we beýleki ýagdaýlary göz öňünde tutup, Arkadag şäherinde iki etrap döretmek boýunça kadalaşdyryjy hukuk kanunlary kabul edildi.

Raşid Meredow, milli lideriň, Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlangyjy boýunça gurluşygyna karar berlen, Arkadag şäheriniň Türkmenistanyň syýasy kartasynda peýda bolmagy, halkara jemgyýetçiliginde uly gyzyklanma döretdi diýip belledi. Muňa Daşary işler ministrligine daşary ýurtlardan we halkara guramalardan gelip gowuşýan hatlar we habarlar şaýatlyk edýär.

Arkadag şäherine eýýäm dürli halkara guramalarynyň wekilleri baryp gördüler. Olaryň arasynda Milletler Bileleşiginiň wekilleri – Birleşen Milletler Guramasynyň Senagat Ösüş Guramasy (UNIDO), Birleşen Milletler Guramasynyň ilatly ýerler maksatnamasy (UN-Habitat), Birleşen Milletler Guramasynyň Daşky gurşaw boýunça maksatnamasy (UNEP) we ş.m.

Beýleki bir spikeriň, Arkadag şäheriniň gurluşyk komitetiniň başlygy Derýageldi Orazowyň aýtmagyna görä, gurluşykçylaryň öňünde goýlan esasy wezipe tebigata gatyşmaklyk däl-de, eýsem aýawly çemeleşmek, ähli aýratynlyklaryny göz öňünde tutmak we ýaşaýjylaryň peýdasyna ulanmak boldy.

Suw baýlyklaryny goramaga aýratyn üns berildi. Täze şäherde ýaşyl ýerleri suwarmak üçin ulanyljak ýagyş we drenaž suwlaryny ýygnamak üçin ulgam döredildi. Şäheriň töwereginde miweli agaçlar we üzümçilikler bar. Şeýle hem pürli açag nahallary ekildi. Şäheriň töweregindäki ýaşyl meýdanlaryň umumy meýdany 2370 gektar.

Mundan başga-da, şäheriň gurluşygy wagtynda dag etekleriniň relýefleri öwrenildi we silden goranmak desgasynyň gurulmagyna karar alyndy. Taslama düzüjiler güýçli ýeliň öwüsmegini hem göz öňünde tutdular.

Eko-şäheriň statusyny goldamak üçin Arkadag şäherindäki jemgyýetçilik ulagynyň elektrikli bolmagyna, ýaşaýyş jaýlarynyň töwereginde ýerleşýän seýilgählerde welosiped ýollarynyň goýulmagyna karar berildi, her howluda çagalar we sport meýdançalarynyň, şeýle hem açyk howada dynç almak üçin maşk enjamlarynyň üpjün edilmegi göz öňünde tutulýar.

Şäheriň çäginde görüşi pes adamlar üçin umumy uzynlygy 134 km bolan amatly ýol guruldy.

Arkadag şäherinde ýaşaýjylaryň wagtynda lukmançylyk kömegini almagy üçin eýýäm iň täze enjamlar oturdylan alty sany lukmançylyk edarasy guruldy, - diýip Derýageldi Orazow belledi. Daşky görnüşi barada aýdylanda bolsa, şäher binalaryny örtmek üçin takmynan 1 million 400 müň inedördül metr mermer gerek boldy.

Şäher hojalygyny bölüminde şäheriň ähli binalarynda liftleriň işleýşine gözegçilik edilýän dolandyryş otagynyň gurluşygy gurnaldy. Ýaşaýyş jaýlarynda jemagat hyzmatlary hasaba almaga we ýaşaýjylary islenilmeýän netijelerden goramaga kömek etjek ýeke tora birleşdirilen hasaplaýjylar we datçikler oturdylýar.

Şäherde diňe bir hukuk bozulmalary hasaba almak üçin däl, eýsem adatdan daşary ýagdaýdaky adamlara öz wagtynda kömek bermek üçin niýetlenen gözegçilik kameralary oturdyldy. Şol esasda howpsuzlyk gullugy bilen göni aragatnaşyk saklaýan «112» hyzmaty hem döredilýär. Ýokary hilli aragatnaşyk üçin şäheriň içinde süýüm-optiki ýadroly kabeller düşeldi we bu bolsa täze aragatnaşyk hyzmatlaryny bermäge mümkinçilik döredýär.

Şeýle hem şäher gurluşyk taslamalaryny taýýarlamaga we akylly ulgamlary üçin meýilnamalary işläp düzmäge ýerli uniwersitetleriň talyplarynyň we ýaş hünärmenleriň gatnaşandygy bellärliklidir. Ondan başga-da ýakyn wagtda Arkadag şäheriniň ikinji tapgyryny gurmak üçin bäsleşigiň geçiriljekdigi habar berildi.

Brifingde türkmen tarapynyň wekilleri duşuşyga gatnaşyjylaryň soraglaryna jogap berdiler.

Bekdurdy AMANSARYÝEW

Foto: orient.tm