Biz ýakynlaşmagy ugur edinýäris

Dünýäde iň köp sarp edilýän azyk önümleriň biri zeýtun dürli gyzgyn we sowuk tagamlary taýýarlamakda giňden peýdalanylýar. Ortaýer deňiz sebitiniň ýurtlary – Gresiýa, Italiýa we Ispaniýa zeýtunyň dürli görnüşleriniň ösýän Watanydyr. Bu ösümlik Ysraýylda we Türkiýede mukaddeslik derejesinde görülýär.

Zeýtun dünýäniň köp halkynyň, şol sanda Türkmenistanyň ilatynyň gündelik iýmitine berk girdi. Dekabr aýynda önümleriň ähli görnüşine diýen ýaly islegiň artýan döwründe adaty we gara zeýtunyň daşary döwletlerden getirmek möçberi artyp başlaýar. Nygtalyşy ýaly, adaty we gara zeýtun şol bir miwe bolup, onuň aratapawudy gara we gök çaýyň tapawudy ýalydyr. Bu önümiň Türkmenistanda esasan gaýtadan işlenen görnüşde satylýandygy bellärliklidir.

Bişen zeýtun miwelerinde konserwirlenen görnüşde saklanýan köp sanly peýdaly maddalar bar. Onuň miwesi hiç wagt çigligine sarp edilmeýär we gaýtadan işlemek zerurdyr. Has gaty zeýtun miweleri bolsa iň arassalanan we gymmat bahaly ýaglardan biri bolan künji ýagy ýaly zeýtun ýagyny öndürmekde peýdalanylýar.

Türkmenistanda zeýtunyň sarp edilmegini dürli şertler bilen hem baglanyşdyryp bolar. Bular şäher ilatynyň sany köpelende şäherleşme şertlerinde bedeniň esasy zerurlyklaryny öz içine alýar. Bu ýagdaýda zeýtun, bedene girýän şäher gurşawyndan zyýanly birleşmelere garşy täsirli söweşiji bolup durýar. Bu ýerde zeýtunlaryň köplenç temmäki önümlerini sarp etmegi bes eden adamlar tarapyndan iýilýändigini bellemelidiris. Sebäbi zeýtun miweleri zäherli toksinlerden dynmak bilen bedeni çalt dikeltmäge kömek edýär.

Beden arassalaýjy maddalardan başga-da, zeýtun içegelerde mikroflorany döretmäge jogapkär ferment önümlerini öndürýär. Şeýlelik bilen, zeýtun iýmit siňdiriş ulgamyny gyjyndyrýar we iýmit siňdirişi çaltlaşdyrýar. Zeýtun iýmitleri has netijeli siňdirmäge kömek edýän ýaglary we iýmit süýümini hem öz içine alýar.

Lukmanlar önümdäki B witaminiň köp bolmagy sebäpli zeýtuny köp sarp etmegi maslahat berýärler. Bu toparyň ýag kislotalary we witaminleri nerw ulgamynyň işleýşini kadalaşdyrmaga we immunitet ulgamyny berkitmäge kömek edýär. Global pandemiýa döwründe zeýtunyň bedeniň dürli wiruslara garşy durnuklylygyny ýokarlandyrýandygy hem ýüze çykaryldy.

Onuň sarp edilmeginde birnäçe garşylykly täsirler hem bar. Mysal üçin, gastrit, pankreatit, holesistit, holelitiýaz, allergiýa we bedeniň aýry-aýry gowşak ýagdaýynda olary sarp etmejek bolmaly. Konserwlenen hususuan-da köp mukdarda demir glýukonaty öz içine alýan zeýtunlary her gün köp mukdarda sarp etmek maslahat berilmeýär.

Umuman alanyňda, hünärmenler sarp ediş mukdaryny günde 5-10 zeýtun derejesinde kesgitleýärler. Bir gapda fermentasiýa eden konserwirlenen önümiň, gaýtadan işlenmedik önümden has peýdalydygy bellärliklidir. Esasy zat, fermentasiýa wagtynda zeýtun omega-6 we omega-9, ýag kislotalary we dürli topar witaminleri bilen baýlaşdyrylýar.

Soňky ýyllarda Türkmenistan Hazarýaka sebitinde miwe berýän zeýtun agaçlaryny ekip başlady. Şunda gürrüň Garrygala we Etrek sebitleri barada barýar. Türkmenistan bu önümi ösdürip ýetişdirmekde şeýle bir üstünlik gazandy welin, Merkezi Aziýada senagat derejesinde ösdürilýän ýeke-täk önümdir.

В Туркменистане в последние годы также начали высаживать оливковые деревья, которые плодоносят в условиях прикаспийского климата. Речь идет о регионах Гаррыгала и Этрек. Страна настолько преуспела в выращивании этого продукта, что является единственной в Центральной Азии, где его выращивают в промышленных масштабах.

ORIENT news

Foto: pixabay.com