Türkmen wekiliýeti “Hytaý - Merkezi Aziýa” seljeriş merkezleriniň forumyna gatnaşýar

21.09.2023 | 14:35 |

Türkmen wekiliýeti 21-23-nji sentýabr aralygynda Şensi welaýatynyň Sian şäherinde geçiriljek “Hytaý - Merkezi Aziýa” seljeriş merkezleriniň üçünji forumyna gatnaşýar.

Bilermenler bu duşuşygynyň temasy “Hytaýyň - Merkezi Aziýanyň umumy ykbalynyň has ýakyn jemgyýetini döretmek ugrundaky tagallalary birleşdirmek” boldy.

30 ýyl bäri Hytaý we Merkezi Aziýa ýurtlary dostluk gatnaşyklaryny yzygiderli çuňlaşdyrdylar we bilelikde hoşniýetli goňşuçylyk we özara peýdaly hyzmatdaşlygyň täze ýoluny açdylar we halkara gatnaşyklarynyň täze nusgasyny gurmagyň göreldeli nusgasyna öwrüldi. Möhüm ädim şu ýylyň maý aýynda Sian şäherinde geçirilen ilkinji Hytaý - Merkezi Aziýa sammiti boldy. Seljeriş merkezleriniň forumy bu alty taraply formatdaky şertnamalaryň we başlangyçlaryň sanawyna-da girizildi.

Türkmenistan seljeriş merkezleriniň birinji we ikinji forumynyň üstünlikli geçirilmegine goşant goşdy we bu gezek hem Daşary işler ministrliginiň Halkara gatnaşyklar instituty Russiýanyň, Gündogar Ýewropanyň we Merkezi Aziýanyň Hytaýyň sosial ylymlary akademiýasynyň we Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Täjigistanyň we Özbegistanyň strategiki gözleg institutlary bilen bilelikde guramaçylaryň hatarynda boldy.

Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň Halkara gatnaşyklary institutynyň rektory, professor Jumamyrat Gurbangeldiýew bu forumda çykyş edip, derwaýys meseleleriň gyssagly çözülmegini talap edýän dünýädäki häzirki kyn ýagdaýlary nazarda tutmak bilen forumyň tematikasynyň ýerliklidigini belledi.

Şeýle hem, Türkmenistanyň häzirki döwrüň howplaryna we wehimlerine diňe bilelikdäki tagallalar, syýasy we diplomatik usullary ulanmak, gepleşikler, ynanyşmak dialogy arkaly garşy çykmagyň tarapdarydygy aýdyldy.

Merkezi Aziýanyň we Hytaýyň halklary, bütin dünýä siwilizasiýasynyň ösmegine we ösüşine sebäp bolan Beýik küpek ýolunyň döwründen bäri özara gatnaşyklaryň uly tejribesi bilen baglanyşdyrylýar.

Jumamyrat Gurbangeldiýew kärdeşleriniň ünsüni ýaňy-ýakynda Duşanbe şäherinde geçirilen Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň bäşinji konsultatiw duşuşygynyň netijelerine we esasan hem, Türkmenistanyň Prezidenti Serdar Berdimuhamedowyň sebitiň ýurtlarynyň arasyndaky hyzmatdaşlygy güýçlendirmek üçin öňe süren başlangyçlaryna we tekliplerine gönükdirdi.

Ilki bilen, J.Gurbangeldiýew Merkezi Aziýa ýurtlarynyň Energetika dialogyny döretmek başlangyjyny belläp geçdi, sebäbi energetika olaryň ykdysadyýetiniň möhüm bölegi bolup durýar. Häzirki wagtda Merkezi Aziýada energiýa çeşmelerini diňe bir içerki zerurlyklary kanagatlandyrman, eýsem halkara bazarlaryna çykarmaga gönükdirilen durnukly energiýa täsiri üçin syýasy, hukuk we ykdysady şertleriň emele gelmegine seredilýär.

Türkmenistanyň döwlet Baştutanynyň bellän ýene bir başlangyjy, sebitde ulag merkezleriniň döredilmegine, täze üstaşyr geçelgeleriniň döremegine we bar bolanlaryň netijeliligini ýokarlandyrmaga goşant goşjak Merkezi Aziýanyň ulag we logistika platformasyny işe girizmegiň zerurlygy bilen baglanyşykly bolup, halkara ulag ugurlary boýunça gümrük, migrasiýa we beýleki amallaryň optimizasiýasynyň we kämilleşdirilmegini öz içine alýar.

Ulag pudagy hemişe hyzmatdaşlygyň iň möhüm bölegi bolup galýar. Merkezi Aziýa döwletleriniň bilelikdäki tagallalary bilen Ýewraziýa yklymynyň beýleki sebitleriniň arasynda ýük we ýolagçy gatnawy üçin şertler yzygiderli döredilýär.

Duşanbe sammitinde beýleki resminamalar bilen birlikde Merkezi Aziýada ýerüsti ulaglarynyň özara baglanyşygyny güýçlendirmek barada ylalaşyga gol çekildi. Bu şertnama halkara ulag ulgamyny ösdürmek, transport we üstaşyr geçiş prosesini ýönekeýleşdirmek, häzirki zaman ulag we logistika hyzmatlaryny ösdürmek, innowasiýa tehnologiýalaryny ornaşdyrmak we ş.m. üçin amatly şertleri döretmäge gönükdirilendir.

Sammitiň dowamynda Merkezi Aziýanyň çäginde başga-da birnäçe möhüm başlangyçlar öňe sürüldi, ýöne bu başlangyçlar beýleki döwletler üçin hem möhüm bolup durýar. Bular Täze tehnologiýalar boýunça geňeşini, Howanyň üýtgemegi bilen baglanyşykly sebitleýin tehnologiýa merkezini we sebitleýin Söwda palatasyny döretmek baradaky tekliplerdir. Türkmenistanyň döwlet Baştutany, BMG-niň howandarlygynda howpsuzlyk we hyzmatdaşlyk Dialogynyň döredilmegini we Merkezi Aziýanyň suw strategiýasynyň döwrebaplaşdyrylmagyny hem nygtady.

Bularyň hemmesi - sebitleriň durnukly we garşylyksyz ösüşini üpjün etmek, daşarky dünýä bilen söwdasyny giňeltmek, maýa goýumlaryny çekmek we iri taslamalary durmuşa geçirmek üçin döwletleriň tagallalaryny birleşdirmäge we sinhronlaşdyrmaga gönükdirilen çemeleşmelerdir. Bu başlangyçlaryň ýerlikliligi sebitiň çäginden çykýar we işjeň ösýän “Hytaý-Merkezi Aziýa” formatyny goşmak bilen dünýäniň köp ýurtlary üçin äşgärdir.

Forumda beýleki çykyş edenler, üýtgeýän Ýewraziýa düzgüniniň çäginde öz ýurtlarynyň geljekdäki hyzmatdaşlygy baradaky garaýyşlaryny hödürlediler, çylşyrymly we çuňňur üýtgeýän halkara ýagdaýlaryna we esasy global kynçylyklara bilelikdäki ösüşiň we bilelikde jogap bermegiň zerurdygyny bellediler.

ORIENT news