Iň täze habarlar

Russiýanyň Türkmenistandaky Ilçisi Iwan Wolynkin Russiýa güni mynasybetli ORIENT-e interwýu berdi

12.06.2024 | 04:00 |
 Russiýanyň Türkmenistandaky Ilçisi Iwan Wolynkin Russiýa güni mynasybetli ORIENT-e interwýu berdi

—12-nji iýunda Russiýanyň güni bellenilýär. Bu sene barada biraz gürrüň bermegiňizi haýyş edýäris, ruslar üçin bu näme manyny berýär?

-Sorag üçin sag boluň. 34 ýyl mundan ozal, 1990-njy ýylyň 12-nji iýunynda Russiýanyň Döwlet özygtyýarlylygy hakynda Jarnama kabul edildi we şol pursatdan başlap ýurdumyzyň häzirki taryhy döwri başlaýar. Geçiş döwrüniň kynçylyklaryny ýeňip geçip, düýpli ykdysady özgerişler tamamlanansoň, milli baýramçylyk jemgyýetiň durmuşynda has möhüm orny eýeläp başlady. Häzirki zaman dünýäsinde bolup geçýän çuňňur özgerişlikleriň fonunda Russiýa güni giň many aldy - bu milli jebisligiň, nesilleriň dowamlylygynyň we ruhy galkynyşyň nyşanyna öwrüldi, şeýle hem düşünjeli, özygtyýarly saýlawyň adalatly dünýä tertibiniň we milli gymmatlyklaryň peýdasyna boldy.

Bu gün müň ýyllyk taryhy, ajaýyp medeni mirasy we tükeniksiz tebigy baýlyklary bolan uly döwlet bolan Watanymyza hormat goýýarys, esasy gymmatlyk we buýsanç Russiýanyň çäksiz adam potensialydyr, biziň topragymyzda we ondan uzak ýurtlarda ýaşaýan zehinli adamlarymyzdyr ýöne olar Watanyny ýüreklerinde saklaýarlar. Şonuň üçin olar nirede bolsalar-da, rus üç reňki uçýan ýerinde - Arktikanyň berk kenarlaryndan subtropiki plýažlara, Kaliningraddan Kamçatka, polýar stansiýalaryndan kosmos orbitasyna we elbetde, bütindünýä boýunça daşary ýurtlardaky rus institutlarynda (edaralarynda) şu gün milli baýramçylyk bellenilýär. Ruslaryň Watanyna bolan söýgüsi, onuň özi ýaly çäksizdir.

—Russiýanyň Türkmenistandaky ilçihanasynyň işinde, biziň ýurtlarymyzyň arasyndaky dostlukly gatnaşyklaryň ösüşini görkezýän haýsy möhüm sepgitleri belläp bilersiňiz? Russiýanyň Prezidentiniň Türkmenistana sapar bilen gelmegi boýunça meýilnamasy barmy?

—Ýylyň ýarysy diýen ýaly geçdi, şonuň üçin bu döwürde ilçihananyň alyp barýan işleriniň aralyk netijelerini jemläp bileris. Şübhesiz, biziň üçin esasy wakalaryň biri şu ýylyň mart aýynda Russiýanyň Prezident saýlawlary boldy. Türkmenistanda bäş saýlaw uçastogy iş alyp bardy we türkmen dostlarymyzyň goldawy bilen saýlawlar iň ýokary derejede guraldy. Ses berişlige gatnaşan ähli rus raýatlary öz isleglerini Russiýanyň kanunçylygyna laýyklykda beýan edip bildiler. Köpüsi çagalar bilen geldiler we saýlaw uçastoklarynda hakyky baýramçylyk ruhy höküm sürdi.

Maý aýynda rus-türkmen gatnaşyklary üçin birnäçe möhüm wakalar bolup geçdi. Ilki bilen, Beýik Watançylyk urşundaky Ýeňişiň 79 ýyllygy Türkmenistanda giňden bellendi. 9-njy maýda Türkmenistanyň Prezidenti Serdar Gurbangulyýewiç Berdimuhamedow, Russiýanyň Prezidenti Wladimir Wladimirowiç Putiniň çakylygy boýunça Moskwa bardy.

Ikinjiden, 15-16-njy maý aralygynda Kazanda XV “Russiýa - Yslam dünýäsi KazanForum” Halkara ykdysady forumy guraldy, oňa türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Mälikgulyýewiç Berdimuhamedow gatnaşdy.

Şeýlede, 24-nji maýda Aşgabatda GDA-nyň Hökümet ýolbaşçylarynyň Geňeşiniň mejlisi geçirildi. Şeýle hem Russiýanyň Hökümetiniň başlygy Mihail Mişustin bilen Türkmenistanyň Prezidenti Serdar Berdimuhamedowyň arasynda duşuşyk boldy.

Elbetde, ýokardaky wakalar ikitaraplaýyn gatnaşyklarda ýokary ösüş depgini saklamak barada gürrüň etmäge mümkinçilik berýär. Bu görkezijiniň özi, Russiýa bilen Türkmenistanyň arasyndaky taraplaryň tagallalary netijesinde döredilen strategiki hyzmatdaşlyk ruhunda dostlukly gatnaşyklaryň aýratyn tebigatynyň tassyklamasydyr.

Pursatdan peýdalanyp, berlen wizalaryň sany boýunça (COVID-den) kowidden öňki döwürdäki derejä ýetendigimizi habar bermek isleýärin. 2019-njy ýylda jemi 60 müň wiza berlen bolsa, 2023-nji ýylyň ahyryna çenli bu görkeziji 73 müňden gowrak boldy, şolardan 36 müňüsi syýahatçy we 19 müňüsi bilim almak maksatlydyr. Mundan başga-da, 2024-nji ýylyň ilkinji bäş aýynda 46 müňden gowrak wiza çap edildi, şol bir wagtyň özünde bu görkeziji 2023-nji ýylda - 18,3 müňe deňdi. Pandemiýanyň bir wagtlar döreden päsgelçiliklerini ýeňip geçendigimize we ýurtlarymyzyň arasyndaky adaty ulag baglanyşyklaryna gaýdyp gelendigimize tüýs ýürekden begenýärin.

Russiýanyň Prezidentiniň Aşgabada sapary barada aýdylanda bolsa, anyk seneleri yglan etmek entek ir. Şeýle-de bolsa, Wladimir Wladimirowiç Putiniň gaýtadan saýlanmagyndan soň birnäçe möhüm saparlary amala aşyrandygyny we Türkmenistany hem öz içine alýan dostlukly döwletlere hem sapar bilen barmak tejribesiniň dowam etjekdigini bellemelidiris.

—Russiýa Türkmenistanyň esasy söwda hyzmatdaşlaryndan biridir. Russiýanyň ykdysadyýetiniň Gündogara gönükdirilmegi bilen baglanyşykly daşary ýurt ykdysady işjeňliginde biz, türkmen bazarynda ruslaryň haýsy täze gatnaşyjylaryna garaşyp bileris? Türkmenistanda rus işewürligi üçin haýsy mümkinçilik penjiresini görýärsiňiz?

—Russiýa, takmynan 1,6 milliard ABŞ-nyň dollary möçberde dolanyşygy bolan Türkmenistanyň bäş esasy söwda hyzmatdaşlaryndan biridir. Ýurtlarymyzyň arasyndaky söwda we ykdysady gatnaşyklaryň ýokary depgini strategiki hyzmatdaşlyga doly laýyk gelýär. Ýokarda agzalanGDA-nyň Hökümet baştutanlarynyň Geňeşiniň maý aýynda geçirilen mejlisinde 2024-nji ýylyň 1-nji çärýeginde söwda dolanyşygynyň 22% göterim bolup - 18 milliard rubl töweregi ýokarlanandygy bellenildi.

Häzirki wagtda Demirgazyk-Günorta halkara ulag geçelgesiniň Gündogar ugruny ösdürmegiň üstünde işleýän ulag edaralarymyzyň arasyndaky özara gatnaşyklara aýratyn üns berilýär. Bilelikdäki tagallalaryň netijesinde demir ýol arkaly eksport, import we tranzit ýük daşamagyň mukdary artdy, ýük akymlaryny dolandyrmak üçin häzirki zaman tehnologiýalary ornaşdyrylýar we köptaraplaýyn logistika kompaniýalary arkaly goşmaça mukdarda ýük çekmek üçin ulgamlar işlenip düzülýär. Häzirki wagtda Russiýa tarapy, Türkmenbaşy Halkara deňiz porty arkaly multimodal ýük daşalşyny ösdürmek mümkinçiliklerinden peýdalanmak bilen, bu ugruň iň ýokary netijeliligini gazanmak üçin türkmen, gazak we eýran hyzmatdaşlary bilen gatnaşygy ösdürýär.

Hyzmatdaşlygyň innowasiýa ugurlary, energetika, senagat we oba hojalygy ýaly däp bolan hyzmatdaşlygyň pudaklarynda eýýäm ýola goýlan ýakyn gatnaşyklaryň hataryna goşulýar. Bu ýerde gürrüň, Russiýanyň demir ýollary “RŽD” holdinginiň Gyzylarbat şäherindäki awtoulag abatlaýyş zawodyny döwrebaplaşdyrmak taslamalaryny durmuşa geçirmek, Russiýanyň GIU-na (Geografiki informasiýa ulgamy) esaslanýan elektron ýer kadastr ulgamynyň Federal kadastr we kartografiýa (Rosreestr) Döwlet hasaba alyş gullugynyň kömegi bilen durmuşa geçirmek baradaky başarnyklaryny çekmek barada barýar.

Türkmen tarapy bilen hyzmatdaşlykda “Rosgeologiýa” bilen Hazar deňzinde geologiki gözleg işleri, Döwlet Ylmy Merkezi Federal Döwlet Unitar Kärhanasynyň I.P. Bardin adyndaky Demir materiallar we gara metallurgiýa tehnologiýalary boýunça Russiýada öňdebaryjy ylmy guramasy bilen Türkmenistan üçin täze metallurgiýa pudagyny ösdürmek strategiýasyny işläp düzmek hem-de “Rusatom” bilen süýjediji tehnologiýalary ornaşdyrmak ýaly ägirt uly taslamalar hem görünýär.

—Munyň bilen bagly nobatdaky sorag: ikinji türkmen-rus işewürlik forumynyň haçan geçirilmegine garaşylýar we Russiýa eksportyny diwersifikasiýa etmek üçin türkmen önüm öndürijileri rus bazarynyň haýsy segmentlerine has ýakyndan göz aýlamaly? Ýurtlarymyzyň arasyndaky gaz hyzmatdaşlygynyň geljegine nähili baha berip bilersiňiz?

—Ikitaraplaýyn işewür gatnaşyklaryň ösüşi, şu ýylyň güýzünde Ikinji rus-türkmen işewürler forumyny geçirmek islegini kesgitleýär. Onuň çäginde rus kompaniýalary energetika, metallurgiýa, ulag logistikasy, maşyn gurluşygy, gurluşyk, geologiki gözleg, telekommunikasiýa, himiýa we azyk senagaty, oba hojalygy ýaly ugurlarda gazananlaryny hödürlemegi meýilleşdirýärler.

Russiýada türkmen önümlerine importyň artmagy Türkmenistanyň oba hojalygynyň, azyk, himiýa we dokma senagatynyň mümkinçiliklerini tassyklaýar.

Ikinji sorag barada aýdanymda, täze ykdysady şertlerde iň uly uglewodorod ätiýaçlyklary bolan ýurtlaryň arasyndaky gaz hyzmatdaşlygynyň strategiki häsiýete eýedigini onuň ulag we logistika ugurlarynyň, merkezleriniň döredilmegine täsir edýändigini bellemek isleýärin. Şu nukdaýnazardan, bu ugurdaky rus-türkmen hyzmatdaşlygy mawy ýangyç bilen üpjün etmekde we täze gaz infrastrukturasynyň gurluşygynda möhüm ähmiýete eýedir.

—Siziň pikiriňizçe häzirki wagtda ulag hyzmatdaşlygynda iň möhüm ugur haýsy? Türkmenistan bilen Russiýanyň arasynda howa ýollary boýunça täze ugurlarynyň açylmagy ara alnyp maslahatlaşylýarmy?

—Ýokarda belläp geçişimiz ýaly, ulag hyzmatdaşlygy ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygyň ileri tutulýan ugrydyr. Ilki bilen gürrüň, üstaşyr ýük daşamak barada barýar. Şol bir wagtyň özünde, meniň pikirimçe, howa we deňiz ulaglary arkaly ýolagçy gatnawynyň mukdaryny köpeltmek baradaky gepleşikleri güýçlendirmek zerur bolup durýar. Rus tarapy Sankt-Peterburg, Ýekaterinburg, Astrahan we Nowosibirsk şäherleri bilen howa aragatnaşygyny açmak, şeýle hem Hazar deňzinde deňiz gezelenjini ýola goýmak barada teklipleri öňe sürdi. Munuň medeni, taryhy, lukmançylyk we şypahana syýahatçylygynyň ösmegi üçin şert döredjekdigine ynanýaryn.

—Bilelikdäki ylmy-gözleg taslamalary, talyp alyş-çalyşlary, täze rus-türkmen bilim edaralaryny açmak we sport çäreleri üçin nähili mümkinçilikler bar?

“Ynsanperwer ugurda ýurtlarymyzyň arasyndaky gatnaşyklaryň ýokary depginini aýratyn begenç bilen belläsim gelýär. Bilim, ylym we ýaşlar alyş-çalşygy ugrundaky hyzmatdaşlyga gelsek, häzirki wagtda 40 müňden gowrak türkmen talyby Russiýanyň ýokary okuw mekdeplerinde bilim alýar. Ýurtlarymyzyň ýaşlary medeni forumlara we sport çärelerine gatnaşmak baradaky özara çagyryşlara işjeň gatnaşýarlar we bu ýere gelen ruslar hemişe türkmenleriň däp bolan milli myhmansöýerligine ýokary baha berýärler. Bularyň hemmesi halklarymyzyň tükeniksiz ruhy ýakynlygyny ýene bir gezek tassyklaýar.

Arheologiýa ikitaraplaýyn ylmy gatnaşyklary ösdürmek üçin möhüm mümkinçilige eýedir. Alymlarymyzyň tejribesi we bilimleri, şol sanda Mikluho-Maklaýa adyndaky Etnologiýa we Antropologiýa instituty we Russiýanyň Ylymlar akademiýasynyň Maddy medeniýet taryhy instituty bu ugurdaky hyzmatdaşlyga uly isleg bildirýärler. Iki ýurduň arheologlary taryhy tapyndylara baý Türkmenistanyň çägindäki gadymy oturymly ýerlerinde yzygiderli gazuw-agtaryşlary we gözlegleri geçirýärler.

Bilelikdäki rus-türkmen uniwersitetiniň döredilmegi we onuň iş şertleri, şeýle hem A.S Puşkin adyndaky Döwlet rus drama teatrynyň gurulmagy we işlemegi üçin hökümetara şertnamalarynyň taslamasyny taýýarlamak boýunça işler alnyp barylýar. Ýakyn wagtda A.S Puşkin adyndaky rus-türkmen orta mekdebiniň täze binasynyň gurluşygyna başlanar diýip umyt edýärin.

—Men hakykatdan hem Russiýanyň Türkmenistanda medeni barlygynyň has aýdyň duýuljakdygyna ynanýaryn. Bularyň arasynda suratkeşleriň, teatrlaryň, orkestrleriň gastrollary, sergiler we ş.m bolar. Bu görnüşdäki taslamalar barada maglumatlary paýlaşyp bilersiňizmi?

—Russiýa Federasiýasynyň myhmansöýer türkmen topragynda medeni taýdan barlygy barada aýdylanda bolsa, ilçihananyň goldawy bilen dürli görnüşli amala aşyrylýan rus ýerine ýetirijileriniň gezelençlerine bize ýakyn bolan türkmen halkynyň yzygiderli gyzyklanmasyny görmek begendirýär. Mysal üçin, geçen ýyl Wernadskiý şaýolundaky Moskwanyň Bolşoý döwlet sirkiniň sungat işgärleri we Swetnoý bulwaryndaky Ýuriý Nikuliniň Moskwa sirki dolulygy bilen kabul edildi. Türkmenistanyň Medeniýet ministrliginiň, Ilçihanamyzyň we Roskinonyň goldawy bilen eýýäm rus kinosy we animasiýa hepdeligi Aşgabat kinoteatrlarynda üstünlikli geçirilýär.

Kiçiräk syry aýan etsem: biz, türkmen hyzmatdaşlarymyz bilen, Russiýada we daşary ýurtlarda belli aýdym-saz toparlaryy, şol sanda dürli dillerdäki kompozisiýalar bilen Russiýada we daşary ýurtlarda meşhur aýdym-saz toparlary bilen gezelençleri guramagyň üstünde işleýäris.

Ýene-de, aýratyn ýakynda geçirilen “Russiýa - Yslam dünýäsi KazanForum” XV Halkara Ykdysady Forumynda, türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowyň Sankt-Peterburgyň Mariinskiý teatrynyň çeper ýolbaşçysy-direktory, maestro Gergiýewi konsert bermek üçin çagyrandygyny - aýratyn belläsim gelýär. Bu ýerde onuň hemişe tomaşaçylaryň mähirli we gyzgyn el çarpyşmalary bilen garşylanjakdygyna we onuň syýahatynyň rus-türkmen medeni gatnaşyklaryna möhüm goşant goşjakdygyna ynanýaryn.

—Iwan Kirillowiç, Siz eýýäm bir ýyl bäri Russiýanyň Türkmenistandaky ilçisi bolup işleýärsiňiz. Bu döwürde, biziň ýurdumyz we Aşgabat bilen tanyşyp ýetişen bolsaňyz gerek? Esasan hem gözüňize nämeler ilýär? Diplomatik korpusdaky kärdeşleriňiz hem-de biziň bilen nähili işleşmegi halaýarsyňyz? Aýratyn göwnüňize ýaran türkmen naharyňyz barmy?

—Türkmenistanda bolanymda, döwletlerimiziň arasyndaky gatnaşyklary güýçlendirýän dostlukly gatnaşyklaryň aýratyn ýylylygyny duýdum. Doganlyk türkmen halkynyň mähirli we myhmansöýerligini, Türkmenistanyň ähli künjeklerinde howpsuzlyk derejesiniň ýokarydygyny belläsim gelýär. Ajaýyp ýurduňyz ata-babalaryňyzyň medeni mirasyny we häzirki zaman siwilizasiýasynyň gazananlaryny tebigy taýdan birleşdirýär. Bir günüň dowamynde gadymy Nusaý we ýokary tehnologiýaly ak mermer Aşgabat şäherine baryp görmek bolýar. Şübhesiz, bu haýran galmak duýgusyny döredýär. Diplomatik korpusdaky kärdeşlerim bilen gowy we ynamdar gatnaşyklary ösdürmegi başardyk, olar hem meniň bilenem ylalaşýarlar.

Ilkinji günlerde türkmen aşhanasynyň mende nähili täsir galdyrandygy ýadymda. Mysal üçin, iň gowy görýän tagamlarymyň biri örän tagamly, baý we ýokumly çorbasy bolan unaş boldy. Mundan başga-da, ýerli hamyrly naharlary, esasan hem tamdyrda ýa-da gadymy usullar boýunça - gyzgyn gumda bişirilen etli işleklini halaýaryn.

Türkmenistanyň taryhy, medeniýeti we milli däp-dessurlary babatynda maňa has köp, täze gyzykly açyşlaryň garaşýandygyna ynanýaryn.

ORIENT news

Foto: orient.tm

Şeýle hem okaň: