Biz ýakynlaşmagy ugur edinýäris

Adama bagtly bolmak üçin köp zat gerekmi? Onuň diňe bir jogaby bar – hemme zat deňeşdirilende belli bolýar. XXI asyrymyzyň belentliginden, biz geçen 40-njy ýyllardaky atalarymyzy we garry atalarymyzy doly düşünip biljegimiz näbelli.

Urşy başdan geçiren adamlar başga derejelerde pikir edýärler. Biz çagalygymyzda «Uruş bolmasa bolýa» diýen sözleri kän eşidýärdik. Bu biziň üçin hakly nakyl ýalydy. Ýone urşy başdan geçiren adamlar üçin bu sözleriň mukaddes manysy bar, olar üçin bu bagtly durmuşyň esasy ölçegi. 9-njy maýyň hormatyna geçirilen dabaralar we bir wagtlar dörän gahrymanlaryň tagallalary bilen bu meşhur aňlatma olaryň ählisiniň hatyrasyna bagyşlanýar.

Köp saz agşamlarynyň arasynda iň ýagty tasir galdyran Maýa Kulyýewa adyndaky Türkmen milli konserwatoriýasynyň kamera ansambly bölümi tarapyndan gurnalan «Uruş ýyllarynyň aýdymlary» atly konserti bolsa gerek. Ol diňe many we dolulygy taýdan ýagty bolman, eýsem zalda höküm süren howada hem ýagtydy.

Agşamyň guramaçylary kyrkynjy ýyllaryň howasyny doly bermäge synanyşdylar. Şeýlelik bilen, girelgede konsertiň myhmanlarynyň hemmesine gyzgyn gutlagly otkrytkalary gowşuryldy we çykyş edenlerden uruş ýyllarynyň sazy ýaýlyma berildi. Adamlar gelip, özleri bilen söweşe gatnaşan garyndaşlarynyň suratlaryny getirdiler. Kem-kemden oturgyçlaryň hemmesi doldy. Indi bolsa, zaldan diňe ýigrimi birinji asyryň ýaşaýjylary sahna seretmän, eýsem suratlarda hatyra bolan «Baky polkuň» gahrymanlaryny-da seredýärdi. Zalda adam şeýle bir köpdi welin, gurnaýjylar hemmeleri oturmak üçin gapdaldan oturgyçlary gözlemeli boldular. Köpüsi poluň üstünde, hatarlaryň arasyndaky geçelgelerde oturdylar.

Emma näme üçindir konsert başlamady. Guramaçylaryň birine garaşýandyklary aýdyňdy. Ynha, zala döşleri medallar we ordenler bilen bezelen Beýik Watançylyk urşunyň weteranlary girip başladylar. Zal olary el çarpyşmalar bilen garşy aldy. Olar ýaşyna garamazdan, buýsançly eginleri göni we ýylgyryşlary bilen girdiler. Şeýle hem, konserte owgan söweşini başdan geçiren internasionalist esgerler geldi. Olaryň elinde Ikinji Jahan Urşynyň weteranlary üçin gül çemenleri bardy.

Sahna, alyp baryjy, aýdymçy Maýa Gullaýewa çykdy. Onuň geçen asyryň kyrkynjy ýyllarynda çagalary ulaldyp, zawodlarda işläp we ýagty geljegi arzuw edip ýaşan adamlar baradaky gyzykly gürrüňi birden howa hüjümi sirenalarynyň elhenç gykylygy bilen kesildi. Diktor Lewitanyň sesi uruşy yglan etdi. tolgunan tomaşaçylar, Amangeldi Amanowyň halkara ýaryşlarynyň diplomaty Stella Faramazowanyň ýoldaşlygynda ýerine ýetiren «Durnalar» aýdymynyň ýuwaş sazy sessizligi kesýänçä dymyşlykda otyrdylar.

Kompozitor Ýan Frenkeliň, Rasul Gamzatowyň goşgularyna ýazylan bu aýdymynyň öz gynançly hekaýasy bar. Bir gezek şahyr wekiliýetiň düzüminde obalaryň birine barypdy. Ol ýerde uruşda ýedi oglunyň hemmesini ýitiren ene-atalar hakda bir hekaýa eşitdi. Haýp, ene-atalar ýitginiň agyrlygyna çydap bilmediler. Birnäçe wagtdan soň, bu maşgalanyň ýaşaýan obasynda bir aýaly we ondan uçup barýan ýedi guşy şekillendirýän ýadygärlik guruldy. Gamzatowy bu hekaýa tolgundyrdy we ol bir demde öz goşgularyny döretdi. Weteranlaryň resmi däl gimnine öwrülen aýdymyň çuňňur sözleri diňleýjilere müňlerçe enäniň ýüreginiň agyrysyny ýada saldy.

Konsert Oskar baýragynyň eýesi «Şindler sanawy» filmindäki meşhur skripka solo bilen dowam etdi. Kompozitor Jon Uilliams bu ajaýyp sazy «Perişde üçin hüwdi» diýip atlandyrdy. Aýnada şemiň yşygy ýaly, gynançly we ýalňyz aýdym aýdýan skripkanyň seslerine, uly ekranda türkmen weteran esgerleriniň suratlary peýda boldy.

Tomaşaçylaryň köpüsi gözýaşlaryny saklap bilmedi. Bu saz sözsiz bolsa-da, gaty köp zady ýatlatdy we ondan bokurdagyň dolýardy. Diňe gözüňi ýumup, ümsüm otyrasyň gelýärdi. Holokost pidalarynyň umytsyz we ajy ykbaly hakda gürrüň berýän filmiň sahnalary ýadyňda peýda bolýardy. Şeýle hem, gyzyl paltoly gyzly kadrlar. Ol ýadyňyzdamy? Ol her gezek filmiň iň öwrüm nokatlarynda umydy alamatlandyrýan ýaly ýagty tegmil bolup peýda bolýar.

Aýdymçy Begenç Moşyýewiň ýerine ýetiren «Front söýgisi barada ýatlamalar» balladasy konsertiň myhmanlary üçin ýatdan çykmajak sowgat boldy. Ol biziň watandaşymyz – şahyr Mihail Ptuşenkonyň sözlerine ýazyldy. Eline Ptuşenkonyň golýazmalary düşen Leningradly kompozitor Sergeý Ýekimow frontçy-şahyryň goşgularyna haýran galyp, olar üçin saz düzdi. Bu goşgynyň setirlerinde biziň Aşgabadymyz we awtoryň önüp-ösen Köşi obasy hakda sözler bar.

Konsertde myhmanlaryň ýylgyryşyna sebäp bolan çykyşlar hem bardy. Mysal üçin, «Gök elýaglyk» we «Front ýanyndaky tokaýda» aýdymlaryny ýerine ýetiren Halk artisti Gülnar Nuryýewanyň çykyşy hemmeleri tolgundyrdy. Maýa Gullaýewanyň ýerine ýetiren «Katýuşa»-nyň joşgunly beýtleri bolsa, göni manyda diňleýjileri şowhunlandyrdy.

Leýli Okdirowanyň düşündirmesinde «Moskwa Sagasy» kinofilminden «Ah, bu gökdäki bulutlar» walsy konsert zalyny tans meýdançasyna öwürdi. Myhmanlar ýerinden turup, jübütleri bilen aýlandylar.

Soňra Leýli Okdirowa we Begenç Moşyýew duetde «Biz eho» aýdymyny aýtdylar. Bu hemme döwrüň hiti – Anna Germanyň repertuaryndaky iň owadan we ýürekden aýdylýan aýdymlaryň biri.

Mukamlar biriniň yzyndan beýleki üýtgeýärdi: «Bu ýerde daňlar asuda» operasyndan Ženýa Kamelkowanyň aýdymy, «Uzakdaky Watan barada aýdym», «Doga», «Ýerkümede», türkmenleriň «Armanym» aýdymy we sözleri çagalykdan ýadymyzda bolan başgada aýdymlar. «Şäher bagynda oýnaýar» aýdymyny agşamyň myhmanlary ellerini tutup, oturgyçlarynda yrgyldap, hor bilen aýtdylar. Wokalçylar we sazandalar bolsa tomaşaçylaryň seslenişini görüp, has ylham aldylar.

Konsertde dünýä klassikleriniň eserleri hem bardy. Mysal üçin, Halk artisti Orazgül Annamyradowa Şopeniň Noktýurnini we Walsyny ýerine ýetirdi. Uruş döwründe esgerleriň söweşjeň ruhynyň göçme wagyz toparlarynyň guraýan klassiki sazynyň meýdan konsertleri bilen goldanandygyny hemmeler bilýär. Esasanam bu çykyşlarda Şopeniň sazy ýaňlanýardy. Adamlar sungatyň ýaşaýyş beriji güýjüne ynanýardylar, bu hem olary halas etdi we uruş elhençliklerinden däliremekden gorady. Şol ýyllaryň taryhçylary we ýyl ýazyjyçylary front wakalaryny resminamalarda üns bilen ýazan bolsalar, sazandalar, şahyrlar, ýazyjylar we sungat işgärleri hem şol döwrüň adamlarynyň gaýgylaryny, duýgularyny, isleglerini we umytlaryny görkezýän öz «ýyl ýazgysyny» döretdiler.

Konsertden soň hemmeler weteranlaryň ýanyna baryp, olary gutladylar, gujakladylar we sowgat berdiler. Hiç kim öýe gitmek islemedi, zaldakylaryň hemmesi duýgulardan doldy. Konserti gurnaýjylar Stella Faramazowa, Maýa Gullaýewa, şeýle hem bu sazly-şahyrana kompozisiýany taýýarlamakda köp iş eden kärdeşleri we dostlary myhmanlara minnetdarlyk bildirdiler.

Makalanyň ahyrynda, pursatdan peýdalanyp, birnäçe şahsy setir goşmak isleýärin. Meniň atam Şir Weli hem weteran. Ol urşy başyndan ahyryna çenli geçdi, ýaralandy, kontuziýa geçirdi, sylaglandy. Önüp-ösen obasyna gaýdyp gelensoň, onuň harby edermenlikleri mugallymçylyk üstünlikleri bilen dowam etdi. Ol oba mekdebinde ýönekeý mugallym bolup işledi. Biz gahrymanymyzyň hatyrasyna sarpa goýýarys. Bilýärin, ol öz agtyklary we çowluklary bilen buýsanç duýardy. Oňa aýdasym gelýär: «Atamjan, ýeňiş üçin, parahatlyk üçin, bagt üçin Sag Bol, Minnetdar!»

Aýna ŞIROWA

Foto: автора