Biz ýakynlaşmagy ugur edinýäris

Özbegistan, deňze çykalgasy bolmadyk ýagdaýyna garamazdan, Merkezi Aziýanyň ulag-üstaşyr mümkinçiliklerini işjeň ösdürip, logistika çykdajylaryny azaltmak, bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmak üçin strategik taslamalary we halkara hyzmatdaşlygyny durmuşa geçirýär.

Özbegistan Respublikasynyň Ulag ministrliginiň ýanyndaky Ulag we logistika ösüş meselelerini öwreniş Merkeziniň bölüm müdiri Dildora Ibragimowanyň makalasynda deňiz portlarynyň bolmazlygynyň, deňze çykalgasy bolmadyk ýurtlar üçin adatça ulag çykdajylarynyň ýokarlanmagyna we olaryň global üpjünçilik zynjyrlaryna integrasiýasynyň çäklenmegine sebäp bolýandygy bellenilýär.

Merkezi Aziýada, deňze çykalgasy bolmadyk ýurtlar dünýäniň eksportynyň 1%-den azyny eýeleýär. Özbegistanda bolsa, ýük daşamalaryň çykdajylary, harytlaryň bahasynyň 60%-ine ýetýär — bu, dünýäniň ortaça derejesi bolan 11%-den ep-esli ýokarydyr.

Bu kynçylyklar garşy Özbegistan giňden ýol we demir ýol infrastruktura taslamalaryny durmuşa geçirýär, şol sanda «Hytaý – Gyrgyzystan – Özbegistan» we «Özbegistan – Owganystan – Pakistan» demir ýol taslamalary bar. Bu taslamalar Hytaý, Ýewropa, Günorta we Günorta-Gündogar Aziýa bilen ýük daşamalarynyň iň gysga ugurlaryny döreder. Ekspertleriň bahalaryna görä, täze demir ýol geçelgeleri, ýük daşamalaryň aralygyny we wagtyny gysgaldar, ulag çykdajylary bolsa üç esse azalar.

Mundan başga-da, ýurt ulag proseslerini optimizirlemek üçin häzirki zaman sanly tehnologiýalaryny ornaşdyrýar. 2012-nji ýyldan bäri Özbegistanda TIR ulgamynyň sanlylaşdyrylmagy dowam edýär, şol sanda e-TIR taslamalary we Türkiýe, Gazagystan, Gyrgyzystan, Täjigistan we Azerbaýjan bilen halkara ýük daşamasy üçin elektron resminamalarynyň alyş-çalyşyny üpjün etmek taslamalary amala aşyrylýar. Bu taslamalar, gümrük düzgünlerini aňsatlaşdyrýar we serhetleri päsgelçiliksiz geçmegine ýardam berýär.

Makalada, halkara ulag geçelgeleriniň, şol sanda «Hytaý – Merkezi Aziýa – Kawkaz – Ýewropa» we Hind ummanyna çykalgasy bolan «GDA ýurtlary – Özbegistan – Owganystan – Pakistan» ýaly taslamalaryň diwersifikasiýalaşdyrylmagynyň ähmiýeti aýratyn bellenilýär. Bu taslamalar, Ýewropanyň, Aziýanyň we Günorta Aziýanyň arasyndaky söwda mümkinçiliklerini giňeltmäge kömek eder.

Esasy wezipeler, bitewi ulag düzgünlerini döretmek, ýük daşamak üçin resminamalaryň standartlaşdyrylmagy we sanly platformalaryň ösüşi arkaly ulag hyzmatlaryny uzakdan üpjün etmekdir. Bu, sebit ýurtlarynyň ulag integrasiýasyndaky päsgelçilikleri aradan aýryp biler.

Strategiýanyň möhüm bölegi, konteýnerleşdirmegiň ösmegidir, bu bolsa sanly tehnologiýalar bilen bilelikde, ýük daşamalaryň wagtyny we çykdajylaryny azaldar, halkara söwdanyň netijeliligini ýokarlandyrar.

Özbegistan, ulag ulgamyny has-da ösdürmek üçin, demir ýol geçelgeleriniň taslamalaryny, halkara ýük daşamalarynyň sanlylaşdyrylmagyny, gümrük düzgünleriniň düzgünleşdirilmegini we logistika ulgamyndaky bilimleri alyşmagyny ösdürmäge üns bermek teklibini öňe sürýär.

Ulag ulgamynyň integrasiýasy we Türkmenistan, Eýran, Türkiýe ýaly goňşy ýurtlar hem-de GDA ýurtlary bilen infrastruktura hyzmatdaşlygyny ösdürmek, sebitde üstaşyr mümkinçiliklerini has-da güýçlendirýär we durnukly ykdysady ösüşe ýardam edýär, diýip Dildora Ibragimowa makalany jemleýär.

Foto: stat.uz