Biz ýakynlaşmagy ugur edinýäris

Ýene birnäçe günden, 21-nji awgustda P.I.Çaýkowskiý adyndaky Moskwanyň döwlet konserwatoriýasynyň Rahmaninow zalynda “Magtymguly sözlär dili türkmeniň” atly konsert geçiriler. Onda Magtymgulynyň edebi mirasyndan ruhlanan Ýu.Meýtusyň, W.Muhatowyň, H.Allanurowyň, N.Halmämmedowyň, Ç.Nurymowyň, K.Wolkowyň, J.Gurbangylyjowanyň, R.Nepesowyň, A.Şirowanyň eserleri ýaňlanar. Dabaraly agşam çuň many-mazmunly eseriň – kompozitor Mämmet Guseýnowyň “Magtymguly Pyragynyň monologlary” atly monooperasynyň ýerine ýetirilmegi bilen tamamlanar. Soprano partiýasyny opera aýdymçysy, “Gelikon-opera” teatrynyň artisti Darýa Guseýnowa ýerine ýetirer.

Magtymgulynyň ady bilen baglanyşykly her bir çeper saz eseri nusgawy şahyryň goşgularyna akyl ýetirmekde öz goşandyny goşýan kompozitoryň döredijilik dünýäsiniň şöhlelendirilişidir. M.Guseýnow tarapyndan saýlap alynan bu žanr ugry tötänleýin däldir: kompozitorlaryň hemişeki barlaghanasy bolan kamera-wokal ýerine ýetirilişinde Magtymguly Pyragynyň mirasy has aýdyň açylyp görkezilýär.

“Görülsin indi”, “Gam bile” ýaly şahyryň birnäçe goşgulary bu saz eseriň esasyna girdi. M.Guseýnowyň aýtmagyna görä, bu goşgular şahyryň filosfiki garaýyşlaryny, onuň pikirlerini we durmuş hakykatyny, ynsanyň ruhy-ahlak gözleglerini özünde jemleýär. Baky soraglara jogap hem-de ýaşaýşyň manysyny gözleýän Magtymgulynyň keşbi ses we wiolonçel arkaly ýetirilýär. Döwür bilen dialoga öwrülýän şahyryň öz-özi bilen bolan söhbedini açyp görkezýär.

Monooperanyň hakyky manysyna düşünmegiň esasy şerti – onda ýeke gahryman bolup, ähli ýerine ýetirilýän hereketler onuň bilen baglanyşyklydyr. Žanryň kanunyna laýyklykda, daş-töwerege, adamlara, wakalara, döwre garşy durýan baş gahryman ýeke-özi bolmalydyr. Bu eserde görünmeýän söhbetdeş bilen bolan awtoryň dialogy duýulýar.

Eseriň esasy aýratynlygy bolsa – ýekelikde ýerine ýetirilýän wiolonçel bilen sazlaşylan orkestr partiýasydyr. Orkestr partituranyň aýratyn bölegi bolman, eýsem bu hem möhümdir, özünde baş çeper wezipesini jemleýändir. Esasy aýratynlyklary – öz-özüne ýeterliligi, wokal partiýasyndan aýry bolmagydyr, göwrümliligi we tematiki köpdürliligi, şahsy we öwüşgin aýdyňlygydyr. Stilistikada ugrularyň utgaşdyrylmagy eşidilip, solo sesi drama wakalarynyň pishologizmi aýdyň duýulýan werizm stiline ýakyndyr. Giçki drama häsiýetli sazandarlyk edýän partiýasy wokal bilen sazlaşdyrylýar.

M.Guseýnowyň monologlary – bu Magtymgulynyň mirasynyň we häzirki zaman kompozitorçylyk ussatlygynyň döredijilikli täzeden akyl ýetirmeginiň özboluşly nusgasydyr. Onda baky hakykatlary tassyklamaga mümkinçilik berýän döwürleriň we zamanalaryň baglanyşygy aýdyň duýulýar.

Гозель МАГТЫМГУЛЫЕВА

Foto: "Dutaryň owazlary" festiwalynyň guramaçylar topary