Biz ýakynlaşmagy ugur edinýäris

Ilkinji türkmen aragatnaşyk hemrasy, Hazar deňzindeiň uly kurort şäheri, dünýäniň iň uzyn esasy gaz geçirijisi, Merkezi Aziýanyň iň owadan ýeri, BMG-nyň 16 rezolýusiýasy, 6 göterimden gowrak jemi içerki önümiň ösüşi –bularyň hemmesi häzirki zaman taryhynda iň üstünlikli syýasatçylaryň biri: Türkmenistanyň ikinji Prezidenti, türkmen halkynyň Milli Lideri we iň ýokary wekilçilikli guramanyň – Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowyň durmuşa geçirilen başlangyçlary.

29-njy iýunda ýurdumyz, prezidentligi ýurduň keşbini üýtgeden taryhy ölçegdäki üstünlikleri bilen ýatda galan, Türkmenistanyň öňki ýolbaşçysynyň dünýä inmeginiň 66 ýyllygyny belleýär. Gurbanguly Berdimuhamedow Halk Geňeşine ine eýýäm ikinji ýyl ýolşabçylyk edýär.

Bu materialda, ORIENT Gurbanguly Berdimuhamedowyň 15 ýyl häkimiýet başynda döwlet Baştutany hökmünde goşan goşandyny gysgaça suratlandyrmaga synanyşar.

Gurbanguly Berdimuhamedow 2007-nji ýylyň 14-nji fewralynda resmi taýdan Türkmenistanyň Prezidenti wezipesine girişdi. Şol wagta çenli ýurtdaky ykdysady ýagdaý şuňa meňzeşräkdi: ýurduň nominal jemi içerki önümi 12 milliard dollar, adam başyna düşýän görkeziji 2520 dollar; ortaça aýlygy 600 TMT töweregi.

Bellik üçin: Gurbanguly Berdimuhamedowyň prezidentliginiň başlangyjy aňsat däldi – bütin dünýä planetanyň ähli sebitlerine, şol sanda Merkezi Aziýa ýurtlaryna täsir eden başga bir global ykdysady krizisiň bosagasynda durandygyny göz öňüne getirip bilmeýärdi. Eýýäm 2008-nji ýylda sebitdäki respublikalarda hünärmenleriň pikiriçe, öňki SSSR-iň ýaş ýurtlarynda birwagtlar çalt depginde barýan ähli pudaklaryň ösüşini haýalladan güýçli energetika krizisi başlandy.

Bu ýagdaýda Türkmenistanyň ýolbaşçysyna aňsat bolmadyk meseläni çözmek düşdi: diňe bir öz ykdysadyýetini däl, eýsem sebitdäki durnuklylygy üpjün etmek üçin goňşy ýurtlaryň ykdysady toplumlaryny hem howpdan goramalydy.

Gurbanguly Berdimuhamedow tutuş ykdysady pudaga täsir eden uly göwrümli özgertmeleri başlady. Onuň 2007-nji ýylyň fewral aýynda eden çykyşynda içerki we daşary syýasatda ugurlar ulgamynyň esasy salgylanma nokatlary kesgitlendi, meýilnama gol çekilenden birnäçe ýyl soň miwe berip başlan sosial-ykdysady ösüşiň inklýuziw maksatnamasynyň kabul edilmegine esas döretdi.

Şeýlelik bilen, 2007-2008-nji ýyllarda senagat önümçiligi takmynan iki esse artyp, 30 milliard manatdan geçdi. Her ýyl döwlet Baştutanynyň görkezmesi bilen döwlet býujeti zähmet haklarynyň, talyp haklarynyň, pensiýalaryň we ş.m. köpeltmegi göz öňünde tutdy. Şeýlelik bilen sarp edijileri höweslendip, ýurtda dury durmuş üpjünçilik ulgamy emele geldi: pensiýa, kömek pullary we beýleki ýeňillikler döwlet tarapyndan gijä galmazdan berilýärdi.

2007-nji ýyldan 2010-njy ýyla çenli döwür Türkmenistanda tolgunyşykly boldy: ýurtda ykdysady kuwwatyň döredilen konfigurasiýasy şeýle bir çalt üýtgedi welin, ýurt daşary ykdysady gatnaşyklarda we söwdada möhüm netijeleri gazandy.

Netijede, Gurbanguly Berdimuhamedowyň prezidentliginiň doly bolmadyk üç möhletinde ýurduň jemi içerki önümi 50 milliard dollara ýetdi (2007-nji ýyldaka garanyňda 4 esse köp), adam başyna düşýän şol görkeziji 3 esse, aýlyk haklary – 3,5 esse ýokarlandy. Bu döwürde ýurdumyzda 28 şäherçe şäher statusyny aldy.

Emma bu-da iň möhüm zat däl. Gurbanguly Berdimuhamedowyň prezidentligi baradaky ähli kyssanyň düýp manysy, ýurdumyzyň içindäki ähli ykdysady guramalaryň arasynda köp ugurly gatnaşyklar ulgamyny gurup bilendigi we daşary syýasatda esasy tezisleri kesgitlemegi bilen baglanyşyklydyr.

Şeýlelik bilen, tebigy gaz gorlary boýunça dünýäde dördünji orny eýeleýän döwlet, türkmen gaz ýataklaryny çalt ösýän Hytaý bazary we iň uzyn esasy arteriýa bilen birleşdirýän «Türkmenistan-Hytaý» gaz geçiriji taslamasyny çalt durmuşa geçirilmegine başlady.

Milli Lider, Türkmenistanyň iri nebit we gaz taslamalaryna maýa goýumlaryny çekmek üçin arap döwletlerine sapar edýär. Bu ýurdumyzyň ýolbaşçysynyň diňe bir ykdysady durnuklylygy we gülläp ösmegi üpjün etmän, eýsem sebitiň energiýa howpsuzlygyny we taslama gatnaşýan ýurtlaryň has arassa energiýa elýeterliligini üpjün edip, Aşgabadyň gündogar energetika bazaryna penjire açmagy üçin taryhy pursatydy.

Emma, asyl gürrüň bu gaz geçirijisinde däl-de, ýurdumyzyň täzelenme işinde. «Açyk gapylar» syýasaty öz miwelerini berýär: Aşgabat bilen Ýakyn we Orta Gündogar ýurtlarynyň arasynda berk we ynamly dialogyň gurulmagy – bu ýurtlaryň baştutanlary bilen şahsy duşuşyp we noldan başlanan «Awaza» syýahatçylyk zolagyna – başga mega taslama gyzyklandyran, Gurbanguly Berdimuhamedowyň aýratyn işidir.

On ýyl bäri Hazar deňziniň çägeli kenarlarynda we başlangyç binalaryň ýerleşýän ýerinde dynç alyş we güýmenje pudagynyň tutuş şäheri ösdi. Milli Lideriniň şahsy başlangyjy şeýle bir derwaýys boldy welin, diňe bir içerki syýahatçylygy däl-de, ykdysadyýetiň beýleki pudaklarynyň ösüşine itergi berdi.

Täze şäher ýurdumyzyň çar künjeginden içerki syýahatçylary özüne çekdi. Bu bolsa öz gezeginde içerki ulag pudagynyň ösüşi üçin katalizator – bar bolan demir ýol arteriýalarynyň döwrebaplaşdyrylmagy, täze ulaglaryň satyn alynmagy, şeýle hem milli uçar flotunyň kuwwatyny ösdürmegi boldy. Soň syýasatçylaryň täze nesli ýurdumyzyň halkara Demirgazyk-Günorta we Günbatar-Gündogar söwda ugurlarynyň esasy halkalaryndan birine öwrülmegine mümkinçilik berýän ulag pudagyna goýlan maýa goýumlaryna ýokary baha berdiler.

Gurbanguly Berdimuhamedowyň esasy maksady awtoulag gurmak däl-de, hereketiniň ýörelgelerini düzmek we haýsy ýoldan gitjekdigini kesgitlemekdi. Güýçli eksport bazasynyň bolmagy ýurduň ykdysady howpsuzlygyny kepillendirmek üçin ýeterlik däldi: uglewodorodlaryň umumy önümçilikde paýy ýokary bolmagyny dowam etdirdi we şoňa laýyklykda bu harytlar üçin bahalaryň üýtgemeginiň netijelerini ödemäge mehanizmler gerekdi.

Hut şonuň üçin Türkmenistanyň strategiýasy ýurdumyzyň hakykatdan satýan ähli zadyna deň bolan esasy eksport önümini import etmek üçin hyzmatdaş saýlamakda aç-açanlyga esaslandy.

Bu ýagdaýdan çykalga tapyldy: Gurbanguly Berdimuhamedow Türkmenistanyň bazar ykdysadyýetine çykmagy başaran kyn, ýöne iň ygtybarly ýoly saýlady. Üstünlik, raýatlaryň öz önümçilik kuwwatyny toplamak we ösdürmek ukybyna bagly bolanda geläýn, importy çalyşmak syýasatynyň başlangyjy başlandy.

Ahyrky netijeler ajaýyp boldy: birnäçe ýyldan soň ýurdumyz milli telekeçiligiň mümkinçiliklerini artdyrmagy başardy. Tiz wagtda, ýurdumyzyň esasy gurluşyk taslamalarynyň hemmesi diýen ýaly işinde importyň ornuny tutmak üçin dessin işledilen täze zawodlaryň içerki önümlerini ulanýan türkmen kompaniýalary tarapyndan amala aşyryldy.

Müňlerçe raýatlarymyza maýa goýmak we gazanmak, on müňlerçe täze iş ýerleri döretmek üçin mümkinçilik döreden senagatlaşma üçin Gurbanguly Berdimuhamedowa minnetdar bolmalydyrys. Netijede, maliýe we karz pudagy hem ösdi. Haçan-da ünsi haýsydyr bir pudaga gönükdirilende, özgertmeleriň zynjyrly reaksiýa ýörelgesine laýyklykda hereket edendigi, ugurdaş sebitleriň hem güýçli ösüşe sezewar bolandygy äşgär boldy.

Bu modele laýyklykda diňe bir bar bolan we iň girdejili kärhanalar we önümçilikler ösmän, elektrotehnika, älem we ş.m. ýaly düýpgöter täzeleri hem peýda boldy. Türkmenistanda ilkinji gezek ýerli telewizorlar, smartfonlar we planşetlar öndürilip başlandy. Içindäki şaýlary import edilen hem bolsa, ýöne ýerli kärhanalarda ýygnamak hakykaty mümkinçilikleriň we ýokary hünärli işgärleriň bardygyny, bölekleri öndürmäge başlamak üçin bolsa, az galandygyny görkezýär. Munuň üçin öz mineral ýataklarymyz işjeň özleşdirilýär.

Elbetde, Milli Liderimiziň Türkmenistanyň jemgyýetçilik, medeni we ylmy pudagyna goşan goşandy gaty uludyr. Emma Gurbanguly Berdimuhamedowyň ökde syýasatçy we alymdygyny, elbetde, ýönekeý raýatlaryň hem ony asuda asmany, öýüniň abatlygy, elýeterli bilim we başga-da köp zatlar üçin gowy görýändigini göz öňünde tutmalydyr.

Şeýle-de bolsa, bu görnükli şahsyýetiň esasy artykmaçlygy häzirki zaman Türkmenistanyň binagärçiligini gurmakdyr. Galyberse-de, başlangyçlary durmuşa geçirmegiň hakykaty däl-de, eýsem döwletiň içinde jemgyýetçilik, daşarky hyzmatdaşlar we aktorlar bilen jemgyýetçilik gatnaşyklary üçin esas döretmek, türkmen halkynyň ygtybarly öýiniň we sebitdäki we planetadaky hoşniýetli gatnaşyklaryň ähli çylşyrymly gurluşy üçin berk baglanyşyk tapmak möhümdir.

ORIENT

Foto: tdh.gov.tm