AHHG-yň 30 ýyllygy: sebit platformasynyň özboluşly ugry Orient

AHHG-yň 30 ýyllygy: sebit platformasynyň özboluşly ugry

06.06.2023 | 00:55 |

Mälim bolşy ýaly, Aral deňziniň meselesi köp ugurly ölçege eýe bolup, bütin dünýä jemgyýetçiliginiň ünsüni özüne çekýär. Bu ýerde köp zat, bu daşky gurşaw betbagtçylygynyň ýaramaz netijelerini gönüden-göni başdan geçirýän Merkezi Aziýa ýurtlarynyň utgaşdyrylan hereketlerine baglydyr.

Sebitiň ýurtlary, Aral deňzindäki ýagdaýyň çylşyrymlydygyna göz ýetirip, 1993- nji ýylda birnäçe bilelikdäki resminamalary işläp düzüp we kabul edip, Araly halas etmek boýunça halkara gaznasyny döretdiler.

Bu çäreler, Aral krizisiniň netijelerini ýeňip geçmek, Aral deňziniň basseýnindäki ekologiýa we durmuş-ykdysady ýagdaýy gowulandyrmak üçin bilelikdäki amaly çäreleri hem-de geljegi uly meýilnamalary durmuşa geçirmek üçin döwletara özara gatnaşyklaryň mehanizmleriniň döremegini alamatlandyrdy.

Duşenbe güni 5-nji iýunda Täjigistanyň paýtagtynda geçirilen AHHG Geňeşiniň mejlisinde bellenip geçilişi ýaly, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň biragyzdan islegi sebäpli has gysga wagt sebitdäki sosial we daşky gurşawy gowulandyrmak üçin döwletara derejesinde tagallalary jemlemegi başardy. Türkmenistana onda wise- premýer Annageldi Ýazmyradow wekilçilik etdi.

Şu ýyl AHHG 30 ýyllygyny belleýär we 5-7-nji iýunda Duşanbe şäherinde geçirilen «Merkezi Aziýa: Güýçli sebit instituty arkaly durnukly geljegiň ýolunda» konferensiýasy şu güne bagyşlanýar. Esasy güni, 6-njy iýunda, Gaznanyň 2020- 2023-nji ýyllara ýolbaşçylyk edýän Täjigistanyň prezidentiniň çykyşyna garaşylýar.

Bu konferensiýa geçmişde gazanylan üstünlikler barada pikir alyşmak, hyzmatdaşlygyň häzirki ugurlary barada düşünje bermek we geljekki gözýetim meýilnamasyny düzmek, şeýle hem Aral deňziniň basseýninde hyzmatdaşlyk etmek üçin döwletara basseýn guramasynyň döredilmegi, has giň sebitleýin ösüşleri, kynçylyklary we mümkinçilikleri gözden geçirmek üçin döredildi. Dialog, AHHG-yň ugryny Aral deňziniň basseýnindäki suw baýlyklary, energetika, daşky gurşaw we durmuş-ykdysady ösüş sebitleýin hyzmatdaşlygy üçin özboluşly, netijelere gönükdirilen syýasy platforma hökmünde ykrar etmegi maksat edinýär.

Forum, AHHG-yň esaslandyryjy döwletlerinden we beýleki sebitlerden ýokary derejeli işgärler, syýasatçylar, bilermenler, alymlar we höwesjeňler bilen birlikde döwlet edaralaryna, halkara guramalaryna, maliýe guramalaryna, akademiýa, raýat jemgyýeti we beýleki gyzyklanýan taraplara wekilçilik edýän 500-e golaý gatnaşyjy ýygnady. Ýaşlaryň, aýallaryň, hususy pudagyň we akademiýanyň gatnaşmagyna aýratyn üns berler.

Maslahatyň çäginde ýurtlaryň, suw we daşky gurşaw boýunça hünärmenleri, döwlet we hususy pudaklaryň wekilleri, syýasatçylary we alymlarynyň arasynda tejribe alyşmak we sazlaşyk döretmek üçin interaktiw gepleşikler gurnalýar.

Türkmenistan täsirli sebit gurluşy hökmünde AHHG-yň güýçlenmegine möhüm goşant goşdy. Gaznada başlyklygynyň esasy netijelerinden biri – 2017-2019 – nji ýyllarda BMG-nyň Baş Assambleýasy tarapyndan «Birleşen Milletler Guramasy bilen Araly halas etmegiň Halkara gaznanyň arasyndaky hyzmatdaşlyk» baradaky rezolýusiýa boldy. Ýokarda agzalan resminamanyň möhüm nokady, BMG-nyň Aral deňziniň basseýni üçin ýörite maksatnamasyny işläp düzmek mümkinçiligine garamak baradaky teklipdir.

Şeýlelik bilen, otuz ýyllyk döwürden soň Merkezi Aziýa ýurtlaryna AHHG-yň çäginde utgaşdyrylan tagallalar arkaly dünýä jemgyýetçiliginiň ünsüni Aral deňziniň basseýniniň meselelerine çekmäge, sebit we halkara guramalary bilen özara gatnaşyklary ýola goýmaga, taslamalaryň we maksatnamalaryň durmuşa geçirilmegini üpjün etmäge mümkinçilik beren Araly halas etmek boýunça halkara gaznasyny döretmek baradaky kararyň ähmiýetini bellemelidiris.

ORIENT news