Biz ýakynlaşmagy ugur edinýäris

Hytaýyň we Merkezi Aziýanyň bäş ýurdunyň ýolbaşçylary 18-19-njy maýda Hytaýyň demirgazyk-günbataryndaky Sian şäherinde geçirilen Hytaý-Merkezi Aziýa sammitinde köp ugurlar boýunça hyzmatdaşlyk meselesinde ylalaşyga geldiler. Oňa Hytaýyň Baştutany Si Szinpin, Gazagystanyň Prezidenti Kasym-Jomart Tokaýew, Gyrgyzystanyň Prezidenti Sadyr Žaparow, Täjigistanyň Prezidenti Emomali Rahmon, Türkmenistanyň Prezidenti Serdar Berdimuhamedow we Özbegistanyň Prezidenti Şawkat Mirziýoýew gatnaşdy.

Netijeleriň soňky sanawynda dürli ugurlar boýunça hyzmatdaşlygyň köp platformalary we teklipleri bar.

Taraplar döwlet Baştutanlarynyň arasynda duşuşygyň mehanizmini, şeýle hem diplomatiýa, oba hojalygy, maýa goýumlary, ulag we gümrük ýaly ýurtlar üçin ileri tutulýan ugurlarda ministrlik derejesinde mehanizm döretmek barada ylalaşdylar.

Hytaý bilen Merkezi Aziýa ýurtlarynyň arasyndaky maýa goýum ylalaşygyny täzelemek, ýük gatnawlarynyň sanyny köpeltmek we ulag infrastrukturasyny gowulandyrmak ýaly alty ýurduň arasynda söwda we maýa goýumlaryny höweslendirmek üçin goşmaça çäreleri görmek kararyna gelindi.

Sammitde näme ylalaşyldy?

Birinjiden, belli bir gurluşlaryň derejesinde özara täsir etmek mehanizmlerini döretmek arkaly institusional binany güýçlendirmek.

Ikinjiden, söwda amallaryny ýeňilleşdirmek üçin çäreleri goşmak bilen söwda we ykdysady gatnaşyklaryň giňelmegi.

Üçünjiden, özara baglanyşygy çuňlaşdyrmak, serhetaşa ýük daşamagyň göwrümini artdyrmak we uçuşlaryň sanyny köpeltmek.

Dördünjiden, energetika hyzmatdaşlygyny giňeltmek, şol sanda Hytaý-Merkezi Aziýa gaz geçirijisiniň D liniýasynyň gurluşygyny çaltlaşdyrmak.

Bäşinjiden, ýaşyl innowasiýany öňe sürmek, Aral deňziniň ekologiki krizisini çözmek we Merkezi Aziýada IT seýilgählerini dörediň.

Altynjydan, ylym we tehnologiýa arkaly, täze iş orunlaryny we maliýe goldawy arkaly ösüş üçin mümkinçilikleri giňeltmek.

Ýedinjisi, siwilizasiýalaryň arasyndaky dialogy güýçlendirmek. «Medeni ýüpek ýoly» maksatnamasy we syýahatçylygyň ösüşi barada gürrüň edilýär.

Sekizinji – sebitde howpsuzlygy we parahatçylygy saklamak we Owganystanda gaýtadan dikeldiş işlerini geçirmek.

Hytaý we Merkezi Aziýanyň bäş ýurdy anna güni Sian şäherinde geçirilen sammitde alty döwletiň Baştutanlary tarapyndan gol çekilen jarnamada bu ugurlar boýunça gatnaşyklary has-da berkitmäge söz berdiler.

Türkmenistandan teklipler

Türkmenistanyň Prezidenti Serdar Berdimuhamedow 1-nji Hytaý-Merkezi Aziýa sammitinde eden çykyşynda, Ýüpek ýolunyň başlangyç nokady bolan Siananyň indi gadymy döwürde bu ýolda dünýäniň iň baý söwda şäherlerinden biri we häzirki wagtda – ägirt uly uglewodorod ýatagynyň geografiki zonasy bolan Türkmeniň Mary şäheri bilen doganlaşandygyny aýdyp, tötänleýin taryhy meňzeşlige ýüzlenmedi.

Türkmenistanyň Baştutanynyň pikrine görä, dünýä syýasatynda megatrendleriň üýtgemegi, halkara gatnaşyklarynyň täze pelsepesini ösdürmek üçin köptaraplaýyn tagallalaryň zerurdygyny görkezýär.

Berdimuhamedow, gazanylan ylalaşyklary öňe sürmek we olaryň ýerine ýetirilişine syn bermek üçin Merkezi Aziýanyň we Hytaýyň daşary işler ministrlikleriniň derejesinde maslahat beriş mehanizmlerini döretmegi teklip etdi.

Energetika çeşmeleriniň halkara bazarlaryna iberilmegini diwersifikasiýa etmegi maksat edinýän Türkmenistan, Hytaýa tebigy gaz eksporty üçin täze taslamalary durmuşa geçirmäge taýýardyr.

Türkmenistan ulag pudagynda hyzmatdaşlygy giňeltmäge taýýardyr. «Beýik ýüpek ýoluny dikeltmek» taslamasy, Ýuwaş ummanyndan Atlantik ummanyna çenli bolan giňişlikleri birleşdirip, önümçilik we tehnologiki tapgyrlary hem-de senagat guşaklaryny birleşdirýär. Bu nukdaýnazardan Merkezi Aziýa sebitiniň we Hytaýyň ulag akymlaryny optimizirlemäge ünsi jemlemek möhümdir.

Şeýle hem ynsanperwer ulgamda hyzmatdaşlygy berkitmegiň, ýurtlarymyzyň arasynda ylym-bilim gatnaşyklaryny ösdürmegiň wajypdygy nygtaldy.

Merkezi Aziýanyň we Hytaýyň halklarynyň dünýä ajaýyp alymlary, oýlap tapyjylary, akyldarlary berendigi mälimdir. Biz bolsa şol örän baý medeni we ylmy däpleriň mirasdüşerleri hem-de saklaýjylary bolup durýarys diýip, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow bu gyzyklanmalary höweslendirmegiň, yzygiderli esasda giňden medeni we ylmy alyşmalara işjeň ýardam bermegiň zerurdygyny belledi.

Döwlet Baştutanymyz bu pikiri ösdürmek bilen, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň we Hytaýyň ýaşlarynyň forumyny guramagy hem-de ony şu ýylyň noýabrynda Mary şäherinde geçirmegi teklip etdi.

Kerwenler we nar agaçlary

Soňky on ýylda Hytaý we Merkezi Aziýa ýurtlary Ýüpek ýoluny dikeltmek we geljege gönükdirilen hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmek üçin ýakyndan işlediler.

Týan-Şan daglaryndan geçýän Hytaý-Gyrgyzystan-Özbegistan awtoulag ýoly, Pamir platosyndan Hytaý-Täjigistan awtobany, Hytaý-Gazagystan serhedinden Türkmenistanyň günorta serhetlerine çenli uzlan polat ýoly, giň çäklerden we çölden geçýän Türkmenistan-Hytaý gaz turbageçirijisi, Ýüpek ýolunyň häzirki zaman keşpleridir.

Soňky wagtlar has köpelýän demir ýoly düzümleri, ýük awtoulaglarynyň akymlary we howa gatnawlary - bular gadymy döwürde bu ýerlerde gezen düýe kerwenleriniň häzirki zaman keşpleridir ...

Sianda geçirilen «dabaraly» sammitde köp asyrlyk taryhyna salgylanmalar ýaňlandy we ol tamamlanandan soň alty döwletiň Baştutanlary Hytaý bilen Merkezi Aziýa gatnaşyklaryň ýagty geljegine umytlaryny görkezmek üçin alty nar agajyny ekdiler.

Gündogarda nar agajy hasyllylygyň we bolçulygyň, ýaşaýşyň güýjiň, berk ýygnanan däneleri bolsa, dostlugyň we myhmansöýerligiň nyşany hasaplanýar. Hatda maý aýynda gülleýän narlaryň görnüşiniň hem patyşanyň täjini şekillendirýändigi çak edilýär.

Goý, parahatçylyk, üstünlik we abadançylyk Merkezi Aziýa bilen Hytaý ýurtlarynyň arasyndaky gatnaşyklarda «täze döwri» täçlendirsin.

ORIENT news

Foto: english.news.cn