Biz ýakynlaşmagy ugur edinýäris

Hazar türkmen kenaryna dünýäniň dürli künjeklerinden döwlet Baştutanlar, ministrler, maýadarlar we ähli derejedäki liderler ýygnanarlar. Sebäbi has ähmiýetli waka üçin: Awazada, on ýylda bir gezek geçirilýän Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlar boýunça üçünji maslahaty (LLDC3) geçiriler. Onuň esasy maksady – deňze çykalgasynyň ýoklugy sebäpli ykdysadyýeti oňaýsyz ýagdaýda bolan 32 ýurda goldaw bermek üçin ählumumy ulgamy täzeden gurmakdan ybaratdyr.

Geografiýa bu ýurtlaryň ykbalyny uzak wagtlap kesgitledi. Söwda çykdajylary olar üçin dünýädäki ortaça görkezijiden 74% ýokary, harytlary serhetlerden geçirmek kenarýaka döwletler üçin iki esse köp wagt alyp biler. Olaryň ählumumy söwdanyň bary-ýogy 1,2% -ini tutýandygy geň däldir. Ählumumy ykdysady özgerişleriň netijesinde bu ýurtlar ösüşden çetde galmak howpyna eýedir.

BMG-niň Ýokary wekili Rabab Fatima LLDC3-iň bu tendensiýany üýtgetmek üçin esasy pursatdygyny nygtady. “Bu maslahatyň özeni – internete girmäge mümkinçiligi ýok adamalar we millionlarça çagalar, arzuwlary serhet gijikdirilmegi we maliýeleşdirmegiň çäkli bolmagy sebäpli saklanýan, öz önümlerini bazara çykaryp bilmeýän daýhanlar we telekeçiler barada”.

5-nji awgustdan 8-nji awgusta çenli dört gün dowam etjek bu çäre, umumy mejlisleri, bäş sany ýokary derejeli tegelek stollary we hyzmatdaşlygy ýola goýmaga hem-de maýa goýumlaryny çekmäge gönükdirilen hususy pudagyň forumyny öz içine alýar. Jemgyýetiň ähli gatlaklarynyň – parlamentarlardan başlap, ýaşlara we zenan ýolbaşçylara çenli sesleri diňlener. Çärä Birleşen Milletler Guramasynyň Baş sekretary Antoniu Guterrişiň gatnaşmagyna garaşylýar. Bu halkara derejesindäki maslahatyň gün tertibiniň derwaýysdygyny we ähmiýetlidigini nygtaýar.

Maslahatyň esasy wakasy 2024–2034-nji ýyllar üçin “Awaza” hereketleriniň maksatnamasy bolar. Ol dekabr aýynda BMG-niň Baş Assambleýasy tarapyndan kabul edilip, bäş sany möhüm ugry öz içine alýar: gurluşy özgertmek, infrastrukturany ösdürmek, söwda amallaryny ýeňilleşdirmek, sebitleýin hyzmatdaşlyk we durnuklylygy ýokarlandyrmak. Bu maksatnama bäş sany öňdebaryjy başlangyç bilen berkidilen: Ählumumy infrastruktura maýa goýum fondy, Sebitleýin oba hojalygyny öwreniş merkezleri, BMG-niň üstaşyr erkinligi boýunça ýokary derejeli topary, sanly birikme başlangyçlary we BSG-niň söwda boýunça iş maksatnamasy.

Türkmenistan üçin LLDC3-ni geçirilmegi – bu möhüm diplomatiki waka we maksatlar barada beýanatdyr. Türkmenistanyň BMG-niň ýanyndaky Hemişelik wekili Aksoltan Ataýewa: “Biz maslahaty Hazar deňziniň türkmen kenarynda geçirýändigimize buýsanýarys. Biz Awazada, deňze çykalgasy bolmadyk ýurtlary ählumumy hyzmatdaşlygyň merkezinde goýjak maksada okgunly, herekete gönükdirilen maslahat üçin hemmäňizi garşylamaga sabyrsyzlyk bilen garaşýarys” diýip belledi.

Guramaçylar diňe bir häzirki zaman iş ýerlerini däl, eýsem wekiliýetlere ýerli sungatdan Hazarýaka ýurtlarynyň aşhanasyna çenli – Türkmenistanyň baý mirasy bilen tanyşmaga mümkinçilik berjek medeni çäreleri hem wada berýärler.

Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlar üçin paýlar ekzistensial. Olaryň arasynda howanyň üýtgemegine has ejiz we ählumumy baha zynjyrlaryna has az integrirlenenler bar. Kesgitleýji hereketler bolmasa, ösüş mümkind däl we 2030-njy ýyla çenli Durnukly ösüş maksatlaryna ýetip bolmaz.

Deňze çykalgasy bolmadyk ýurtlaryň toparyna ýolbaşçylyk edýän Boliwiýanyň ilçisi Diego Paçeko: “Adamzadyň ykbaly bu ýurtlaryň ykbaly bilen aýrylmaz baglanyşyklydyr. Bilelikde biz olaryň mümkinçiliklerini açyp bileris – diňe bir biziň ýurtlarymyzyň däl, eýsem ähli adamzadyň we Ýer togalagynyň umumy geljegi üçin” diýip belledi.

Öňde boljak Awazadaky maslahat bardaky çaklamalar gaty uly. Sorag geografiýanyň ähmiýeti däl-de, ählumumy raýdaşlygyň onuň serhetlerinden geçip biljekdigi barada.

LLDC3 munuň mümkindigini subut etmegi maksat edinýär.

ORIENT

Foto: news.un.org