Biz ýakynlaşmagy ugur edinýäris

Türgenleriň arasyndaky Türkmenistanyň çempionaty Aşgabat küşt we şaşka mekdebinde dowam edýär, bu ýerde intellektual oýunlary halaýan ýaşlar 8, 10 we 12 ýaşa çenli ýaş kategoriýalarynda gatnaşýarlar.

Düýn, garaşylmadyk ýagdaýda bolmadyk, rapid küşti boýunça medallar ugrunda oýnaldy we şu gün nusgawy küştdäki türgenler ýaryşa girdiler - doly wagt gözegçiligi bilen, üstünligiň esasy ölçegi pikirleniş tizligi däl-de, oýnuň hilidir, şol sanda küştüň pozisiýa taraplaryna düşünmek we çuňňur oýlanyşykly hasaplamakdyr. Taryhy taýdan hem iň abraýly hasaplanýan küşt sungatynyň hut şu görnüşidir.

Bu ýaryş formaty, Şweýsariýa ulgamyna laýyklykda dokuz tapgyry öz içine alýar we ýeňijileri kesgitlenip, sylaglanjak bu oýunlar 3-nji fewrala çenli dowam eder. ORIENT arakesmeden peýdalanyp, 2022-nji ýylyň fewral aýynda bu gurama ýolbaşçylyk eden Türkmenistan Küşt federasiýasynyň başlygy Wepa Mälikgulyýewe birnäçe sorag bermek çözgüdine geldi.

-Sport synçylarynyň pikiriçe, ýurduň küşt durmuşynda geçen ýyl diýseň üstünlikli geçdi. A Siz nähili pikir edýärsiňiz?

-Bu hünärmenleriň diýseň ýokary bahasy, ýöne ýalan bolmadyk sypaýyçylyk bilen men hem olaryň pikirini paýlaşýaryn - 2023-nji ýyl türkmen küşt mekdebi üçin üstünlikli ýyl boldy. Daşary ýurtlardaky ýigrimiden gowrak dürli ýaryşlara gidildi we ýurduň içinde otuz töweregi dürli ýaryşlar guraldy. Küştçilerimiz dünýä we Aziýa çempionatlaryny goşmak bilen halkara ýaryşlarynda ýigrimiden gowrak medal gazandylar.

-Belli bolşy ýaly, obýektiw üstünlik deňeşdirmek arkaly bellidir. Öňki ýyllar bilen deňeşdirilende netijeleriňiz nähili görüner?

-Biz pandemiýanyň heniz dünýäde dowam edýän döwründe işe başladyk we federasiýanyň çäginde yzygiderli iş alyp barmaga üns berdik. 2023-nji ýyldan başlap, milli we halkara ýaryşlara gatnaşmak biziň işimizde ileri tutulýan ugur boldy. Öňki tejribäni dikeltmek we täze tejribe gazanmak, bar bolan küşt oýunçylaryny işjeň çekmek we intellektual oýunlary söýýänleriň täze neslini terbiýelemek üçin bu zerur boldy.

-Bu döwürde haýsy wakany has möhüm ýa-da ähmiýetli hasaplaýarsyňyz?

-Ähtimal, bu Leýla Şöhradowanyň 2023-nji ýylyň iýun aýynda Batumide geçirilen küştüň rapid görnüşi boýunça dünýä çempionatynda gazanan bürünç medalydyr. Bu ilkinji möhüm medaldy, şondan soň küştçilerimiz öz mümkinçiliklerine ynanyp başladylar. Netijede beýleki baýraklaryň bir topary boldy. Şondan bir aý soň, küştçilerimiz mekdep okuwçylarynyň arasynda Aziýa çempionatynda ýedi medal, şol sanda Amanmuhammet Hommadowyň blits boýunça altyn medaly gazandy. Ondan soň Moskwada Botwinnik kubogynda, alty ýaşly Begli Annagylyjowyň ýeňiji bolan Günbatar Aziýa çempionatyndaky we dekabr aýynyň başynda Şri-Lankada 20 ýaşa ýetmedikleriň arasyndaky Günbatar Aziýa çempionatynda gazanylan birnäçe medalllar bar.

-Bu medallaryň hili barada bilesim gelýär?!

-Alnan medallaryň köpüsi resmi çempionatlardan, şeýle hem open-turnir diýlip atlandyrylýan açyk ýaryşlardan alnandyr. Olar resmi ýaryş statusy bolmasa-da, ýeterlik derejede ýokary derejeli küştçileriň gatnaşmagyndaky ýaryşlardyr. Üstünliklerimiz, öňem aýdyşym ýaly, diňe kümüş we bürünç medallary däl, eýsem altyn medallary hem öz içine aldy. Bularyň arasynda Eýranda, Özbegistanda we Türkiýede geçirilen grossmeýster ýaryşlarynda altyn medal gazanan toparymyzyň öňbaşçysy Saparmyrat Atabaýewiň birnäçe altyn medaly we Hytaýda gazanan kümüş medaly bar.

-Dürli ýaş kategoriýaly türgenleri taýýarlamak meselesine deňagramly çemeleşýändigiňize garamazdan, küştçileriň ýaş nesline has köp üns berýändigiňiz duýulýar.

-Ulgamlaýyn we toplumlaýyn çemeleşmä garamazdan, 12 ýaşa çenli ýaş küştçileriň taýýarlygyna aýratyn üns berýändigimizi dogry bellediňiz. Näme üçin? Olar türkmen küşt mekdebiniň geljegidir. Diňe bu däl. Hakykatdan-da, bu diňe bir ýetginjekleriň küşt oýunçysy hökmünde ösmegine itergi berýän intellektual sport däl, eýsem, olaryň hemmetaraplaýyn ösmegi üçin giň mümkinçilikleri döredýär.

Bir ýagdaýy seljermek, logiki taýdan pikirlenmek, ünsi jemlemek, çalt dogry karar bermek we ş.m. ýaly, başarnyklar diňe bir küştde däl, eýsem beýleki iş ugurlarynda hem peýdaly bolar. Bu ukyplar olara bütin ömründe kömek eder. Galyberse-de, şowsuzlyklaryň ösüş üçin mümkinçiliklerdigine, ýeňişleriň tutanýerliligiň we strategiýanyň netijesidigine düşünmegi öwrenýärler.

-Bu meseläni diňe sport nukdaýnazaryndan göz öňünde tutsak nähili?

-Sport hökmünde küşt has ýaşlaşýar. Dünýäniň köp ýurtlarynda ýetginjekler ýokary derejeli küşt ussady bolýar. Bäsleşige ukyply bolmak üçin türkmen küşt oýunçylarynyň bilimini ýaşlykdan başlamalydyr. Federasiýamyzyň şeýle strategiýasy, türkmen küşt mekdebini has möhüm netijelere getirip biler.

Munuň bilen birlikde, uly ýaşly küştçileriň toparyny elbetde, milli ýygyndy toparyny hem güýçlendirmek üçin şertler döredýäris. Bu ýyl, Türkmenistanyň milli ýygyndysynyň agzalary bilen maksatly işlemek üçin ýokary grossmeýster derejesinde daşary ýurtly tälimçileri çekmegi hem meýilleşdirýäris.

Sportuň bu görnüşini saklamak we mundan beýläk-de ösdürmek üçin esasy faktoryň ýaryş tejribesidigini göz öňünde tutup, Türkmenistanyň milli ýygyndysynyň daşary ýurt ýaryşlaryna takmynan 3-4 saparyny meýilleşdirdik.

-Bular, meniň düşünşim ýaly, federasiýanyň ýakyn wagtdaky meýilnamalary bolsa gerek. Uzak möhlet üçin nähili? Mysal üçin, küşt mekdebiň bilimine goşmaça iş hökmünde ýa-da ony bedenterbiýe dersleri ulgamynda meýilleşdirilen sapaklar hökmünde girizmek.

-Gowy sorag! Emma federasiýamyzyň meýilnamalarynda bu beýle uzak maksat däl. Şu ýyldan başlap, bu ugurda ilkinji ädimleri ätmäge garaşýarys. Mysal üçin, mekdepde synag taslamasyndan başlamak. Gepleşikleriň dowamynda Russiýanyň küşt federasiýasy bize degişli okuw materiallary we olary Türkmenistanda mugt ulanmak hukugy bilen üpjün etdi. Bu - gollanmalar, iş kitaplary, ýumuşlar we ş.m.

Bilimde küşt boýunça komiteti bolan Bütindünýä küşt federasiýasy hem bize käbir çeşmeleri berdi. Bütindünýä küşt federasiýasynyň howandarlygynda mekdep mugallymlaryny küşt boýunça taýýarlamak üçin dürli seminarlar we kurslar geçirilýär we biz olaryň käbirine gatnaşdyk.

Şol sanda geçen ýylyň aprel aýynda geçirilen bilimde küşt boýunça halkara konferensiýasyna gatnaşdyk. Şeýlelik bilen federasiýamyzyň agzalary we ýurduň öňdebaryjy küşt oýunçylary bu ajaýyp oýnuň ýaýramagyny täze derejä çykarmak üçin bilimlerini, tejribelerini we tagallalaryny ulanmaga taýyndyr.

-Başgaça aýdylanda, bu ugurda başlangyç ädimler ädildi. Indiki ädim nähili bolar?

-Indiki ädim, bu meseläni ýurduň Bilim ministrligi bilen utgaşdyrmak we ýakyndan işleşip boljak synag mekdebini kesgitlemekdir.

-Meniň pikirimçe, şeýle barlagy diňe bir däl, birnäçe mekdebiň we welaýatyň çäginde geçirmek maslahat berilýär. Paýtagtyň mekdepleriniň birine, mysal üçin, Lebap welaýatynda çagalar küşt oýnunyň ösüşinde ep-esli öňegidişlik gazanan bir bilim edarasyny goşup bolar. Elbetde, beýleki welaýatlardaky ýetginjekler hem, soňky döwürde gowy netijeleri görkezdiler.

-Dürli çemeleşmeleriň mümkindigi bilen ylalaşýaryn. Emma muny dürli bölümleriň derejesinde iş görnüşinde çözmeli. Ähli meseleler boýunça ylalaşyp, degişli işe başlandan soň, taslama gatnaşyjylaryň esasy görkezijilerine (akademiki görkezijileriň derejesini ýokarlandyrmak, çagalaryň diňe bir küştde däl, eýsem dürli mekdep derslerinde-de ösüşi) gözegçilik etmek zerur bolar, intellektual oýunlaryň yzygiderli tejribesiniň çaganyň umumy ösüşine oňyn täsiri we ş.m.

-Onda näme, Size diňe 5-12 ýaş aralygyndaky üç ýüzden gowrak çagany öz içine alýan häzirki çempionaty däl, eýsem, tutuş Türkmenistanda küşt sungatyny ýaýratmakda üstünlik arzuw etmek galýar.

Bekdurdy AMANSARYÝEW

Foto: orient.tm