Biz ýakynlaşmagy ugur edinýäris

Adatça ýazda näme bolýar? Hrustal monjuklar bilen damjalar kakýar, ýaşyllyklar gögerip başlaýar, gün gyzgyny çoýýar. Tebigat aýdym guşlarynyň hory we şarlap akýan çeşmeler tarapyndan ýerine ýetirilýän bahar simfoniýalaryny «ýazýar» we çotgasyny ýagyş damjalaryna batyryp hem-de älemgoşar reňklerinde boýaglary garyp, gül peýzažlaryny «çekýär».

Hut şonuň üçin her ýyl Maýa Kulyýewa adyndaky Türkmen milli konserwatoriýasynyň diwarlarynda geçirilýän türkmen kompozitorlarynyň saz festiwalyna «Bahar ylhamy» diýilýär. Bu ýyl festiwalyň açylyşy görnükli türkmen artisti Maýa Kulyýewanyň doglan gününe gabat geldi.

Festiwalyň guramaçylary elinden gelenini etdiler. Bu günler, bahar guşlary ýaly, ýurdumyzyň dürli künjeklerinden sazandalar alma-matera uçup geldiler. Festiwal bilen bir hatarda bu ýerde ýaryşlar, ussatlyk sapaklary we konferensiýalar hem geçirilýär. Hemme ýerde şatlykly ýüzler, kimdir biri üstünlikli çykyşdan kanagatlanýar, kimdir biri uzak aralygyň aýrylşdyran köne dosty bilen duşuşdy, kimdir biri bolsa eýýäm täze bilelikdäki saz taslamalaryny we taglymlaryny ara alyp maslahatlaşýar. Hemme ýerde döredijilik howasy höküm sürýär.

Klassiki ýazyjylaryň we ýurdumyzyň ýaş kompozitorlarynyň eserlerini öz içine alýan uly festiwal konserti şeýle bir baý boldy welin, iki agşama bölündi. Repetisiýalar we olara taýýarlyk konserwatoriýanyň içinde-de, Aşgabadyň hemme ýerinde – sazçylyk mekdepleriniň synp otaglarynda we sazçylyk uçilişelerinde geçirildi.

Ilkinji agşam konsertde kamera-guraldan simfoniki çykyşlara çenli dürli žanrlaryň we ugurlaryň sazlary ýaňlandy. Mysal üçin, Rejep Allaýarowyň «Üç tans» we «Nesiminiň hatyrasyna» simfoniki eserleriniň ýerine ýetirilmegi bilen şowhunly el çarpyşmalar boldy. Bu, diňe bir kärdeşi däl, eýsem Allaýarowyň dosty bolan dirižýor Nury Muhyýewiň alyp barmagynda konserwatoriýa kamera orkestriniň ýerine ýetiren ussasyna aýdym-saz hödürlemesidi.

Bu agşam wokal sazy hem ýaňlandy. Täze atlar köpdi, ýöne Daňatar Öwezow we Weli Muhadow ýaly tanymal ussalaryň eserleri hem bardy. Diňleýjiler bu görnükli kompozitorlaryň operalaryndan parçalardan lezzet almaga mümkinçilik aldylar.

Kompozitor Aýna Şirowanyň eseri festiwalyň hakyky açylyşy boldy. Onuň eserleri festiwalyň birinji we ikinji günleriniň meýilnamasyna girizildi. Birinji gün, kompozitoryň dostlarynyň we kärdeşleriniň köp haýyşy boýunça üflenip çalynýan gurallaryň kwinteti üçin «Günleriň birinde» eseri ýerine ýetirildi. Sahnada ony RSM mugallymlary O. Nažafow, A. Abaýew, E.Agaýew, RSM okuwçysy S.Ergeşow, şeýle hem konserwatoriýanyň mugallymy R.Çarýew ýerine ýetirdiler.

Aýna Şirowanyň pýesasynyň sazy ýeňil, nepis, çagalyk ýylylygy we ýatlama bilen doldurylan. Ol diňleýjä ajaýyp erteki hekaýalaryny gürrüň berýän ýaly, olaryň köpüsi «Günleriň birinde, bireýýäm…» diýen sözlerden başlanýar. Ady hem şondan gelip çýykýar.

Kwintetiň düzümi adaty däl: fleýta, goboý, klarnet, fagot we bas klarnet. Häzirki wagtda bu eser, bas klarnet ýaly seýrek gural üçin Türkmenistanda ilkinji ýazylan bolup durýar.

Türkmenistanyň halk artisti Daňatar Hydyrow, iki ýyl mundan ozal ilkinji ýerine ýetirilşinden soň Aýna Şirowanyň bu eserine ýokary baha berdi we kompozitoryň filmler üçin saz ýazyp başlamalydygyny belledi.

Festiwalyň ikinji gününde Şirowanyň «DGFF mowzugynda üç söz» atly iki pianino üçin eseriniň ilkinji çykyşy bolar. Repetisiýada bu kompozisiýany eşidenleriň köpüsi, «üç söz» diýlen bu harplaryň nämäni aňladýandygyny soradylar? Käbirleri bolsa: Denisow, Gerşwin, Frid, Fore ýaly pikirleri hem öňe sürdiler.

Soň belli bolşy ýaly, eseriň ady belli bir derejede sazandalar üçin intellektual tapmaça. DGFF harplarynda halk arasyndaky gyzlaryň «Läle» aýdymynyň sesleri kodlanýar. Hemmelere mälim notalaryň atlaryndan başga-da, «А» harpy ýerinde «lýa» notasyny aňladýan harp notasy hem bar.

«DGFF» mowzugynda üç söz «Läle» mowzugy bilen birleşdirilen üç bölek. Kompozitor, awtoryň sözüni, döredijilik adamynyň sözlerini göz öňünde tutup, sözbaşydaky pýesa adalgasyny «söz» bilen çalyşmagy makul bildi. Kompozitor Aýna Şirowanyň çykyşlarynyň hersinde gyzyl sapak bolup geçýän ähli sungatlaryň bitewiligi baradaky pikir hem şu ýerde görkezilýär. Kompozitorlar öz seserlerine «simfoniki suratlar» diýýärler ahyryn. Näme üçin «söz» edebi adalgasyny saz eseriniň adynda ulanmaly?

Täze kompozisiýanyň ýerine ýetirilişi ýurdumyzyň iň gowy ýaş pianinoçylaryna – konserwatoriýanyň talyplary Perman Ýagdyýewe we Arslan Nobatowa ynanyldy. Özleriniň ýaşlygyna garamazdan, ikisi hem ýerine ýetirijilik bäsleşikleriniň ýeňijisidir. Olar täze eserlerini düşündirmeklige ruhybelentlik bilen çemeleşdiler, awtor bilen äheňiň we ştrihleriň ujypsyz aýratynlyklaryny ara alyp maslahatlaşdylar.

Sözümiň ahyrynda, bu setirleriň awtory we Maýa Kulyýewa adyndaky Türkmen milli konserwatoriýasynyň ýörite sazçylyk mekdep-internatynyň mugallymy hökmünde, «Bahar Ylhamy» Festiwalynyň ýurdumyzyň zehinli sazandalarynyň köpüsiniň başlangyç nokady bolup biljekdigini we iň tejribeli saz söýüjilerine «sowgatlary» getirjekdigini aýtmak galýar.

Elhan AGAÝEW

Foto: ТНК