Biz ýakynlaşmagy ugur edinýäris

Nikolaý Artýomowiç Amiýants, Türkmenistanyň meşhur sungat işgäri Maýa Kulyýewanyň adyny göterýän Türkmen milli konserwatoriýasynyň Saz gurallary kafedrasynyň dosenti. Ol Türkmenistanda skripka ýerine ýetiriş mekdebini esaslandyryjylaryň biridir.

Bir ýyl mundan ozal aradan çykan hem bolsa, onuň mirasy dowam edýär we döredijilik durmuşy baradaky hekaýalar rowaýatlara öwrülýär. Konsertmeýster ussady, Maýa Kulyýewa adyndaky Türkmen milli konserwatoriýasynyň ansambl kafedrasynyň uly mugallymy we Stella Faramazowa halypa Nikolaý Artýomowiç Amiýants baradaky ýatlamalaryny paýlaşýar.

Zehinli sazanda we ýerine ýetiriji Nikolaý Amiýants, U. Hajibekowy adyndaky Azerbaýjan döwlet konserwatoriýasyndaky on ýyllyk mekdepde ajaýyp bilim aldy we okuwyny N. A. Rimskiý-Korsakow adyndaky (RSFSR-iň halk suratkeşi, professor I. E. Lukaşewskiý) Leningrad döwlet konserwatoriýasynda dowam etdirdi. Türkmen aýdym-saz dünýäsinde Amiýants ady mugallym sözi bilen manydaş hasaplanýar - Nikolaý Artýomowiç bütin ömrüni ýaş skripkaçylaryň bilimine bagyşlady.

Köp ýyllap dowam eden pedagogiki işi, skripka mugallymy Danatar Öwezowyň (häzirki wagtda Türkmen milli konserwatoriýasynda D.Owezowyň adyny göterýän ýörite aýdym-saz mekdebi bar) türkmen döwlet aýdym-saz mekdebinde orkestr bölüminiň gurallarynda işlemek bilen baglanyşyklydy. Nikolaý Amiýantsyň başlangyjy we onuň ýolbaşçylygynda döredilen skripka ansambly köp sanly hökümet konsertlerine gatnaşdy we Moskwadaky Kreml Kongres köşgüniň sahnasynda Türkmenistanyň aýdym-saz medeniýetine wekilçilik etdi.

Amiýants aýdym-saz mekdebindäki işi bilen bir hatarda Türkmen döwlet pedagogika sungat institutynda, soňra bolsa türkmen milli konserwatoriýasynda skripka sapagyny öwretdi. Nikolaý Artýomowiç köp ýyllap mugallymçylyk işinde ýüzden gowrak skripkaçylaryny döretdi - olaryň arasynda Gazagystanyň we Merkezi Aziýanyň Ýaş ýerine ýetirijileriniň halkara bäsleşiginiň ýeňijisi H.Izvekowa we “Altyn Asyr” milli bäsleşigiň ýeňijisi Nury Halmamedow O. Mýatýewa adyndaky halkara bäsleşiginiň ýeňijisi A. Atdaýewa, “Galkynyş” (Ermenistan Respublikasy) halkara bäsleşiginiň birinji baýragynyň eýesi Çary Nurymow, D.Tumasowyň adyndaky milli ýaryşyň baýragynyň eýesi. “Melos” (Italiýa) halkara bäsleşiginiň baýragy A.Muhiýewa zehinini we halypasyndan alan gymmatly bilimlerini görkezip, ýurduň çäklerinden has uzakda görkezdiler. Häzirki wagtda onuň okuwçylary Türkmenistanda hem işleýärler.

Nikolaý Artýomowiç bilen ilkinji duşuşygym talyplyk ýyllarymda bolup geçdi. Ol meniň kamera ansambly mugallymymdy. Soň bolsa 30 ýyldan gowrak wagtlap Amiýants synpynda kärdeş bolup işledim, bu işi esasy mugallymçylyk tejribäm bilen birleşdirdim. Ajaýyp sazanda we mugallym Nikolaý Artýomowiç okuwçylary bilen täsinlikleri döretdi.

Tagtanyň üstünde titremäni we barmaklaryň süýşmegini ösdürmek üçin ýörite “bezegleri” döretdi. Sapagyň dowamynda elmydama skripka bilen okuwçynyň ýanyndaky bellikler bilen konsolyň ýanynda durýardy, işdäki islendik bölegi we tehniki taýdan kyn ýeri görkezmäge taýýardy. Her ses, intonasiýa, söz düzümi boýunça jikme-jik we anyk iş islenýän netijä gelýänçä birnäçe sagatlap dowam edip bilerdi.

Nikolaý Artýomowiç skripkaçy üçin arassa intonasiýadan başga-da iň möhüm zadyň gowy öndürilen sesdigine ynanýardy. N. A. Amiýants synpynyň okuwçylaryny hut şu tapawutlandyrýar. Mugallym okuwçylarynyň “eli bilen işledi” we okuwçy üçin amatly we dogry bolmagy üçin tehniki we setir materiallaryny yzygiderli seljerýärdi. Konsertden birnäçe gün öň barmaklaryny üýtgedip bilerdi, sebäbi hut şu teklip edilen barmaklaryň saýlanmagy, spektaklyň iň täsirli bolmagyna mümkinçilik berdi. Postulasy skripkada aýdym aýdýar: "Biziň hemmämiz iň ajaýyp gural - adam sesine öýkünmelidiris".

Maestronyň özi üçin dünýä belli ýerine ýetiriji Jascha Heifetz onuň sapagydy. Nikolaý Artemowiç ýygy-ýygydan ýerine ýetiriş düşündirişiniň hökmany derňewi bilen diňlenýän eserleriniň ýazgylaryny sapaklara getirýärdi. Alyhezret sazyna gezek gelende, Amiýantsyň gözleri elmydama ýalpyldaýardy we okuwçylar gözýetimleriniň giňligine, ensiklopedik bilimlere we ussanyň emosional duýgusyna haýran galýardylar.

“Amiýantsyň” başga bir aýratynlygy, okuwçylarynyň hemmesini söýmegidi. Işde berklik we rehimsizlik, öwrenilmedik materiallar sebäpli “bellikler synpdan çykyp bilýärdi”, netijede peýdaly “miweleri” getirdi. Bir okuwçy islenýän sese ýetmegi başaranda: “Haýsy ses bilen çaldyňyz! Heifetzdenem gowy!” - we bu onuň dodaklaryndan iň gowy öwgi boldy. Ýöne ol seýrek öwýärdi.

Şeýle hem, Nikolaý Artýomowiçiň terbiýeçilik işleriniň diňe ýerine ýetiriş üstünde işlemek bilen çäklenmändigini aýtmak gerek. Mundan başga-da, okuwçylarynyň, hatda kärdeşleriniň okuwçylarynyň skripkalaryny hem bejerdi - ýaýy gysyp, gowy ses gazanmak üçin birnäçe sagatlap durup bilýärdi. Amiýants guralyň içinden bilýän ýalydy. Geň däl. Bu mowzukda köp kitap okaýardy, köplenç öňdebaryjy ussalar we gural öndürijiler bilen maslahatlaşýardy we skripkada-da, okuwçylarynyň gurallarynda-da ideal ses gözleýärdi. Şonuň üçin Nikolaý Artemowiçiň “degen” zatlary kämil boldy.

Konserte taýýarlanýan ajaýyp işi ýaly, bu ýerde-de onuň çemeleşmesi aýratyn jikme-jikdi. Bular dynç günlerinde-de, köp sagatlap repetisiýalarda bolardy. Maestro başlamazdan birnäçe sagat öň konsert zalyna geldi, spektakly taýýarlady we ýerine ýetirijiniň iň amatly ýagdaýda bolmagy üçin sahnada akustiki taýdan iň gowy ýeri gözledi. Konsert üstünlikli geçmegi, bu onuň üçin uly bagtdy.

Esasan hem, ýoldaşlara bolan akylly garaýşyny belläsim gelýär. Elmydama fortepýano sazynyň hili we iş stiliniň takyklygy barada gaty talap edýärdi. Netijede, munuň deregine kärdeşine synpda ýerine ýetirilen işler we konsert çykyşlary üçin elmydama uly minnetdarlyk bildirýärdi.

Mugallym baradaky hekaýany öz sözleri bilen tamamlamak isleýärin: “Sazda, belliklerde tekst we subtekst bardyr. Bir sazanda göçme manyda pikirlenmegi bilýän bolsa, sözüň gowy manysynda saz çalmagy hemişe döwrebap bolar. Kompozitoryň ýokary abraýy we ýerine ýetiriji tarapyndan özüne laýyk keşbi bar. Bu, okuwçylara öwredýän zadymdyr...”

Stella Faramazowa

Foto: "Orient"-iň arhiwinden