Biz ýakynlaşmagy ugur edinýäris

2025-nji ýylyň baharynda, XX asyryň opera sahnasynyň solmaz ýyldyzy, öçmejek miras goýan Medeniýet Şahberdiýewanyň doglan gününiň 95 ýyllygy mynasybetli, Moskwada «Türkmen bilbili» atly konsert geçiriler. 6-njy aprelde Russiýanyň sungat akademiýasynyň (Zurab Sereteliniň sungat galereýasy) muzeý-sergi toplumy beýik meşhur aýdymçynyň hatyrasyna uly dabara üçin gapysyny açar.

Moskwanyň Halkara sungat festiwalynyň «Dutaryň sesi» guramaçylyk komitetiniň başlangyjy we Russiýadaky Türkmenistanyň ilçihanasynyň hemişelik goldawy bilen geçiriljek bu konsert Medeniýet Şahberdiýewanyň adyna beýik hormat bagyş eder. Konsertiň maksatnamasynda onuň baý repertuaryndan aýdymlar ýaňlanar: Ýewropa operalaryndan meşhur ariyalar türkmen kompozitorlarynyň romanslary bilen utgaşar. Olaryň birnäçesi hut Şahberdiýewanyň gaýtalanmajak sesi üçin ýa-da onuň beýik zehininden ylham alynyp ýazylypdy.

Moskwa Medeniýet Şahberdiýewanyň ykbalyna aýratyn täsir eden şäherleriň biridir. Hut şu ýerde, P. I. Çaýkowskiý adyndaky Moskwanyň döwlet konservatoriýasynyň diwarlarynda G.N. Roždestwenskiniň ýolbaşçylygynda onuň täsin zehini arassa göwher ýaly öwüsdi. Hut şu ýerde-de onuň sahna ýeňişleriniň ilkinji ädimleri goýuldy. Şol ýeňişli ýol soňra GDR-iň, Fransiýanyň, Polşanyň, Hindistanyň, Kanadanyň, Şwesiýanyň hem-de beýleki ençeme döwletleriň meşhur sahnalaryna alyp bardy.

Ýöne onuň ýüreginiň iň eziz mekany hemişe Magtymguly adyndaky Türkmen döwlet opera we balet teatry bolup galdy. Hut şu mukaddes sahnada ol koloratur soprano üçin döredilen ähli diýen ýaly partiýalary ýerine ýetirip, sungat äleminde öz ajaýyplygyny doly açdy.

«Dutaryň sesi» festiwaly, beýik kompozitor Nury Halmämmedowyň adyny göterýän, onuň ylham çeşmesi bolan Medeniýet Şahberdiýewanyň ady bilen aýrylmaz baglanyşyklydyr. Olaryň döredijilik hyzmatdaşlygy joşgunly energiýanyň çeşmesine öwrüldi. Nury Halmämmedowyň dünýäniň altyn hazynasyna giren köp eserleri onuň şöhratly talantynyň şöhlelenmesini saklaýar.

Bu çuňňur baglanyşygyň nyşany hökmünde kompozitoryň bir nota ýygyndysynda galdyran ýürekdeş ýazgysy dur: «Eziz bilbilimiz – Maýa Şahberdiýewna – awtordan, uly minnetdarlyk bilen. Beýik türkmen klassyky şahyrlary Magtymgulynyň, Mollanepesiň hem-de XVIII–XIX asyrlaryň halk bagşylarynyň goşgularyny ajaýyp ýerine ýetirenligiňiz üçin tüýs ýürekden hoşallyk bildirýärin. XX asyryň ýaşaýjylary size hoşallyk bildirýär». Bu mähirli sözler onuň örän ajaýyp zehinine bagyşlanan sena bolup ýaňlanýar.

Onuň hormatyna bagyşlanan öçmejek sungat eserleriniň arasynda «Hirosima we Nagasakiniň çagalarynyň diňläp ýetişmedik aýdymlary» atly liriki wokal toplumy aýratyn orun tutýar. Bu, bütin dünýäde tanalýan ýatlama we ýas aýdymy bolup durýar.

2015-nji ýylda esaslandyrylan «Dutaryň sesi» festiwaly Medeniýet Şahberdiýewanyň ýagty adyny aýawly saklaýar. Taryh bu sungat taslamasyny Zurab Sereteli we Medeniýet Şahberdiýewa ýaly sungat ägirtleri bilen duşuşdyryp, festiwalyň ilkinji günlerinden başlap olaryň wepaly dostlaryna öwürdi.

Beýik aýdymçy bu festiwaly ýürekden goldanlaryň ilkinjisi bolup, guramaçylyk komitetine ýyly we şatlykly hat ýollady. Şol hatda ol türkmen medeniýetine bagyşlanan şeýle bir ajaýyp forumyň Moskwada geçirilýändigine guwanýandygyny beýan etdi. Ol täsin öňdengörüjilik bilen Nury Halmämmedowyň sazynyň türkmen halkynyň ruhy baýlygynyň çuňlugyny dünýä görkezýändigini belledi.

Aýdymçynyň ady hem aýratyn bir manyny berýär. Medeniýet Şahberdiýewa bu mukaddes düşünjäniň janly şekili bolup, öz durmuşy we şahsyýeti bilen ruhlandyryjy aýratynlyga eýedi.

Onuň sesiniň syrly jadygöýligi ajaýyp aýdym-saz eserleriniň döredilmegine güýçli ylham çeşmesi bolup hyzmat edýärdi. Ol ýazyjy-kompozitorlaryň ýüregine döredijilik ojagyny ýakyp, olar üçin aýratyn eserler ýazmaga itergi berdi. Bu aýratyn aýdymçylaryň ösüşine hem güýç-kuwwat berdi.

Medeniýet Şahberdiýewa soňky ýyllarynda hyzmatdaşlyk eden kompozitorlarynyň biri Mämmet Guseýnow boldy. Aýdymçy ýaş kompozitoryň eserlerinde täsin zehini derrew saýgardy. Olaryň döredijilik arkalaşygynyň miwesi türkmen şahyry Gurbannazar Ezizowyň goşgularyna ýazylan iki romans – «Söýgim» we «Watan» boldy. Bu eserler gaýtalanmajak Medeniýet Şahberdiýewanyň hormatyna döredildi. Mämmediň we Medeniýetiň dostlugy öçmejek sungatyň mukaddes dowamlylygynyň nyşanyna öwrüldi.

«Dutaryň sesi» festiwaly Medeniýet Şahberdiýewanyň mirasyny uly sarpa bilen saklaýar. 2024-nji ýylda onuň adyny göterýän ýörite baýragyň döredilmegi bu festiwalyň beýik hormatynyň we söýgüsiniň nyşany boldy. Medeniýet Şahberdiýewanyň Ýörite baýragynyň ilkinji eýesi beýik aýdymçynyň döredijilik mirasdüşeri hökmünde ykrar edilen, Žanna Saýanyň şägirdi Dünýagözel Begaliýewa boldy.

«Türkmen bilbili» konserti festiwalyň on ýyllyk taryhynda sahnany bezeýän ençeme ajaýyp çykyşlaryň jemlenmesine öwrüler. Konsertiň hatyrasyna Russiýanyň öňdebaryjy sungat okuw jaýlarynyň talyplary, Moskwanyň meşhur teatrlaryň solistleri, emin agzalary we festiwalyň wepaly dostlary jemlenýär. Olaryň hemmesi Beýik Medeniýet Şahberdiýewa bolan çäksiz hormaty bilen paýlaşmaga taýýar.

Tatýana SOLODKOWA, medeniýet öwreniji alym, "Dutaryň owazlary" festiwalynyň metbugat gullugynyň ýolbaşçysy

Foto: "Dutaryň owazlary" festiwalynyň guramaçylyk komiteti tarapyndan berlen