Biz ýakynlaşmagy ugur edinýäris

Serhet gözegçiligi – bu ýurduň serhedinden adamlaryň, harytlaryň we ulaglaryň girmeginiň we çykmagynyň barlagy we düzgünleşdirmesidir. Ol hökümetiň möhüm wezipesini ýerine ýetirmek bilen milli howpsuzlykda, ykdysady ösüşde we jemgyýetçilik howpsuzlygynda möhüm rol oýnaýar.

Eksport babatynda serhet gözegçiligi birnäçe möhüm rol oýnaýar, şol sanda:

• Eksport düzgünleriniň berjaý edilmegini üpjün etmek.Eksport edijiler ygtyýarnamalaryny, nyrhlary we gümrük paçlaryny dolandyrýan düzgünleri berjaý etmelidir. Serhet gözegçilik edaralary eksport edijileriň bu düzgünleri berjaý etmegine we gadagan edilen ýa-da çäklendirilen harytlary eksport etmeýändiklerine jogapkärdir.

• Milli howpsuzlygy goramak. Serhet gözegçilik edaralary harby ýa-da terrorçylyk maksatlary üçin ulanylyp bilinjek harytlaryň eksportynyň öňüni almak bilen milli howpsuzlygy goramakda-da möhüm rol oýnaýar. Mysal üçin, serhet gözegçilik gullugy ýaraglar, partlaýjy maddalar we beýleki howply materiallar babatynda harytlaryň iberilişini barlap biler.

• Keselleriň we zyýan berijileriň ýaýramagynyň öňüni almak. Serhet gözegçilik edaralary, şeýle hem zyýanly patogenleri öz içine alyp biljek oba hojalyk önümleriniň we beýleki harytlaryň iberilişini barlamak arkaly keselleriň we zyýankeşleriň ýaýramagynyň öňüni almak üçin işleýärler. Bu jemgyýetiň saglygyny we daşky gurşawy goramaga kömek edýär.

• Söwdany aňsatlaşdyrmak. Serhet gözegçilik edaralary barlag amallaryny ýönekeýleşdirmek we serhetdäki gijikdirmeleri azaltmak arkaly söwdany ýeňilleşdirmekde hem rol oýnap biler. Bu bolsa eksportyň has netijeli we kärhanalar üçin has arzan usuluna öwrülip biler.

Serhet gözegçilik edaralary öz borçlaryny nädip ýerine ýetirýärler

Serhet gözegçilik edaralary öz wezipelerini ýerine ýetirmek üçin dürli usullary ulanýarlar:

• Resminamalary barlamak. Serhet gullugynyň işgärleri eksport resminamalarynyň doly we takykdygyny gözden geçirip bilerler. Şeýle hem eksport edijiniň zerur ygtyýarnamalarynyň we rugsatlarynyň bardygyny ýa-da ýokdugyny barlap bilerler.

• Fiziki barlag. Serhet gullugynyň işgärleri ýükleri fiziki gözden geçirip bilerler. Bu harytlaryň özlerini, gaplanşyny we ýük daşamak üçin konteýnerleri barlamagy öz içine alyp biler.

• Tehnologiýany ulanmak. Serhet gözegçilik gulluklary hem öz wezipelerini ýerine ýetirmekde dürli tehnologiýalary ulanýarlar. Mysal üçin, kontrabanda we beýleki bikanun harytlary barlamak üçin rentgen enjamlaryny we beýleki skaner enjamlaryny ulanyp bilerler.

Eksport edijiler serhet barlaglaryna nädip taýýarlanyp bilerler

Eksport edijiler serhet gözegçiligi üçin şu aşakdakylary taýýarlap bilerler:

• Ähli zerur resminamalaryň elýeterliligi. Eksport edijiler eksport ygtyýarnamalary, hasap-fakturalar we gaplaýyş sanawynyň resminamalary ýaly ähli zerur eksport resminamalarynyň bolmagyny üpjün etmeli. Şeýle hem, resminamalaryň doly we takyk bolmagyny üpjün etmeli.

• Eksport düzgünlerini bilmeli. Eksport edijiler önümlerine degişli eksport düzgünleri bilen tanyş bolmalydyrlar. Bu bolsa harytlaryň iberilýän ýurtlaryň talaplaryna laýyk gelmegini kepillendirer.

• Serhet gözegçilik edaralary bilen hyzmatdaşlyk. Eksport edijiler serhet gözegçilik edaralary bilen hyzmatdaşlyk etmeli we zerur maglumatlary ýa-da ýardam bermeli.

Gowy işleýän serhet dolandyryş ulgamynyň peýdalary

Gowy işleýän serhet gözegçilik ulgamy eksport edijilere birnäçe ýeňillikleri döredip biler:

• Gijikdirmeleriň azalmagy. Işleýän serhet gözegçilik ulgamy serhetdäki gijikdirmeleri azaltmaga kömek edip biler, bu bolsa eksporty has netijeli we kärhanalar üçin ony has arzan edip biler.

• Geljege bolan ynamyň artmagy. Gowy işleýän serhet gözegçilik ulgamy eksport edijilere harytlarynyň iberişlerini we amallaryny has gowy meýilleşdirmäge kömek edip biljek howpsuzlygy üpjün edip biler.

• Töwekgelçiligiň azalmagy. Gowy işleýän serhet gözegçilik ulgamy eksport edijilere eksport düzgünlerini berjaý etmedikleri üçin jerime salmak ýa-da temmi bermek howpuny azaltmaga kömek edip biler.

Serhet gözegçiligiň meseleleri

Serhet gözegçilik edaralary birnäçe kynçylyklar bilen göreşýärler:

• Söwda möçberleriniň köpelmegi. Halkara söwdasy çalt ösýär we serhet gözegçilik işine kynçylyk döredip bilýär.

• Gaçakçylyk ulgamynyň ösmegi: Gaçakçylar harytlary serhetden geçirmek üçin täze we has çylşyrymly usullary yzygiderli ösdürýärler.

• Howpsuzlyk bilen söwdany ýeňilleşdirmegiň arasynda deňagramlylygyň zerurlygy. Serhet gözegçilik edaralary milli howpsuzlygy üpjün etmek bilen söwdany ýeňilleşdirmegiň arasynda deňagramlylygy saklamaly. Esasanam söwda mukdary köpelip, kontrabanda ulgamlary has çylşyrymlaşdygy sebäpli bular babatyndaky işleri geçirmek meselesi kyn bolup biler.

Häzirki gün serhet gözegçiligi global söwda ulgamynyň möhüm bölegidir. Eksport edijiler we serhet gözegçilik edaralary bilelikde işlemek arkaly howpsuz we ygtybarly söwdany üpjün edip bilerler.

Ýokardakylardan başga-da, eksport işinde serhet gözegçiliginiň rolunyň yzygiderli üýtgäp durýandygyny bellemek möhümdir. Tehnologiýanyň ösmegi we täze meseleleriň ýüze çykmagy bilen serhet gözegçilik edaralary öz jogapkärçiliklerini we borçlaryny ýerine ýetirmek üçin täze we innowasion usullary işläp düzýärler . Eksport edijiler ýükleriniň rahat we netijeli işlenmegini üpjün etmek üçin serhet gözegçilik proseduralary we talaplary babatynda soňky üýtgeşmeleri öwrenmelidirler.

Ulanylan edebiýatlar:

https://trade4msmes.org/guides/customs-and-border-procedures/

https://subnational.doingbusiness.org/en/data/exploretopics/trading-across-borders/good-practices

https://migrationresearch.com/taxonomies/topics-migration-governance-migration-policy-and-law-border-control

https://www.dowjones.com/professional/risk/glossary/trade-compliance/export-import-controls/

https://subnational.doingbusiness.org/en/data/exploretopics/trading-across-borders/good-practices

https://www.globalsupport.harvard.edu/plan/legal-matters/exports-imports

Bu neşir USAID-yň Merkezi Aziýa Söwda Maksatnamasy ORIENT maglumat portaly bilen bilelikde "Eksport ekoulgamy ösdürmek başlangyjy" atly rubrikanyň çäginde taýýarlandy.

Foto: Pexels.com