Ýapon alymlary täzeden taşlamak we gaýtalamak usullary bilen ýelim döretdiler

02.08.2023 | 21:47 |

Ýaponiýalr alymlar buýruk boýunça «açyp» we «ýapyp» bolýan ýelimiň düýbünden täze görnüşini döretdiler. Material 40 kg agramly gantelde synag edildi we kiçijik ýelim ony üç gün saklap bilýändigi ýüze çykdy. Bu gözleg, «Talap boýunça taşlamak we köp gezek ulanmak tertipleri bilen biotehniki esasda ýelim» ady bilen Advanced Functional Materials-da çap edildi.

Ýelimler döredilende, gözlegçiler iki gapma-garşylykly häsiýetiň arasynda - ýelimiň näderejede ýapyşýandygyny we nädip aňsat gaçýandygyny deňeşdirýärler. Elbetde, bir alamaty gowulaşdyrmak beýlekisini adatça erbetleşdirýär. ulanylanda berk saklanyp, ýöne düzedişler üçin ýa-da zat eýýäm zerur däl bolanda aňsatlyk bilen aýrylyp bilýän ýelim iň oňat hasaplanýar.

Ýaponiýanyň materiallary öwreniş Milli ylmy institutynyň alymlary hut şony edip bilýän ýelim işläp taýýarladylar. Olar dürli ýagtylyk tolkun uzynlyklarynda özara baglanyşyklary emele getirip we döwüp bilýän kofe kislotasyna ünsi jemlediler. Mundan başga-da, kofe turşusynyň himiki gurluşynda bar bolan kateşin toparlary, midiýa ýaly ýapyşyk organizmler tarapyndan bölünip çykýan ýelimleýji («ýelmeşýän») böleklerde bolýar.

Inženerler kofe kislotasyny öz içine alýan polimer döretdiler. Ýelim 365 nanometr tolkun uzynlygy bilen ultramelewşe şöhle bilen yşyklandyrylsa, madda gatylaşýar we agyr zatlary saklamaga ukyply bolýar.

Haçan-da «ýapyşyklyk» zerur bolmasa, plýonka 254nm UM şöhlelenmesine sezewar bolup biler. Bu ýagtylygyň aşagynda materiýa ýumşak ýagdaýyna gaýdyp gelýär. Şol bir wagtyň özünde, ýelim üst ýerlerde hiç hili yz galdyrmaýar we ýelimleýji häsiýetlerini ýitirmeýär, bu bolsa hakykatdanam gaýtadan täze ýaly ulanmaga mümkinçilik berýär.

Gözlegçiler ýelimi gantellerde synag edip gördüler. Oýlap tapylan ýelim bilen ýelmenen iki bölek plastina, ýok edilmegiň alamatlary bolmazdan 40 kg agramy 72 sagatlap saklap bildi.

Beýleki synaglarda alymlar kremniý turbalardaky çatlary abatlamak üçin ýelim ulandylar we soňra ondan ýokary basyşly suw guýdular – syzyşlar tapylmady. Şeýle hem ýelim suwuň aşagyndada ulanylyp bilner. Bu ýagdaýda maddanyň häsiýetleri hiç hili üýtgemeýär.

Bu ýagdaýda ýapon gözlegçileri midýalardan ylham aldy. Ýaňy-ýakynda, Amerikan alymlarynyň kagyz gar garlaryny ýasaýşy ýaly eplenip we kesilip ulanýan gadymy ýapon kagyzy kesmek sungaty bolan kirigaminiň çözgüdine seredip, şuňa meňzeş «ýelmeşýän» meseläni nädip çözendiklerini gürrüň beripdik.

ORIENT news