Biz ýakynlaşmagy ugur edinýäris

Tomus möwsüminiň iň gyzgalaňly döwri, bu bolsa türkmen mekdepleriniň uçurymlarynyň köpüsiniň okamak üçin işjeň ýer saýlaýandyklaryny aňladýar. Emma, gowy uniwersiteti we islenýän hünäriňi tapmak – ýoluň ýarysydyr. Daşary ýurt ýokary okuw mekdeplerine ýüz tutanlarynda köpüsi: GPA, SoP, transkript we ş.m. nätanyş adalgalara gabat gelýärler. Bu resminamalaryň nämedigini we nireden almalydygyny - ORIENT-de jikme-jik okaň.

1) Transkript
Bu söze ýokary okuw mekdepleriniň talaplaryny gözden geçiren islendik dalaşgär duş gelendir. Adaty bolmadyk ada garamazdan, bu diňe bahalar (ýetişigi barada bahalar) bilen göçürme. Adatça, trapnskriptde çärýek/semestr we ortaça ýyllyk bahalar bolýar. Geljekki bakalawrlar mekdep bahalaryny görkezmeli, magistratura we doktorantura girýänler bolsa uniwersitete diplomynyň goşundysyny hem iberýärler.

Ilkinji gezek ýokary okuw jaýlaryna girýän mekdep okuwçylary/uçurymlary, ýetişik bahasyny almak üçin adatça mekdebiniň synp mugallymyna ýa-da kätipibe ýüz tutýarlar. Transkriptiň hökman hasaba alyş belgisiniň bolmalydygyna üns bermelidiris. Mekdep okuwçylarynyň/uçurymlaryň resminamasy synp mugallymynyň, mekdebiň müdiriniň okuw işleri boýunça boýunça orunbasarynyň we mekdebiň müdiriniň gollary bilen tassyklanmalydyr. Ýokary okuw mekdebiniň talyplarynyň we uçurymlarynyň transkriptlerine adatça okuw işleri boýunça prorektory we bilim bölüminiň müdiri gol çekýär. Şeýle hem, beýle resminamada hökman möhür bolmalydyr.

2) GPA şahadatnamasy
Talaplaryň sanawynda ýygy-ýygydan ýüze çykýan başga bir resminama. Bu, orta bilim hakyndaky şahadatnamaňyzyň/diplomyňyzyň ortaça nutugyny tassyklaýan kepilnama. Ony hasaplamak kyn däl: diňe bilim hakyndaky soňky resminamadan ähli bahalary goşuň we dersleriň sanyna bölüň. Mümkin bolan iň ýokary nutugy görkezmegi unutmaň, sebäbi dürli ýurtlaryň bahalandyryş ulgamlary dürlidir Mysal üçin, Türkmenistanda mümkin bolan iň ýokary GPA (ortaça nutuk) 5.0, ABŞ-da iň ýokary nutuk – 4.0. Bu resminama üçin, okan iň soňky okuw jaýyňyzyň (mekdep, uniwersitet) kätibine ýüz tutmaly. Transkriptden tapawutlylykda, GPA şahadatnamasynda diňe mekdep müdiriniň (ýokary okuw mekdeplerinde rektoryň/rektoryň orynbasarynyň) goly we resmi möhri ýeterlikdir.

3) Höweslendiriji hat
Islendik daşary ýurt okuw mekdebinde hökmany bölek. Ony her-dürli atlandyrylýar: Maksatnamanyň beýany (Statement of purpose), Şahsy beýannama (Personal statement), höweslendiriji hat (motivational letter), höweslendirme haty (letter of motivation) we ş.m. Okuw üçin dalaşgärler muny özbaşdak ýazmaly. Gysgaça aýdylanda, bu adatça A4 sahypalyk düzme bolup, birnäçe möhüm: näme üçin bu hünäri/ýurdy/uniwersiteti saýladyňyz, beýlekilerden artykmaçlygyňyz näme we näme üçin hut sizi saýlanmaly? Diýen soraglara jogap berýär.

Bu ýerde esasy zat, öz artykmaçlyklaryňyzy sananyňyzda çendenaşa bolmazlykdyr. Hawa, özüňizi gowy tarapdan görkezmeli, ýöne şol bir wagtyň özünde, saýlama toparynyň öňünde ulumsy ýa-da aşa tekepbir görünmezlik. Öwünjeň adamlary halamaýarlar. Kem taraplaryňyzy ýazmakdan hem gorkmaň: hemme adam kämil däl, esasy zat oňyn häsiýetleriň agdyklyk etmegidir. Höweslendiriji haty ýazanyňyzda, siziň saýlan ýokary okuw mekdebiňizde bu resminamanyň nädip atlandyrylýandygyna-da üns bermek möhümdir. Resminamanyň sözbäşynda uniwersitetiň bu resminama ulanýan adyny ýazyň.

4) Hödürnama
Şeýle hem iň köp talap edilýän resminamalaryň biridir. Köplenç ýokary okuw mekdepleri akademiki maslahaty, ýagny siziň bilen gönüden-göni okuw işini alyp baran adamyň pikirini (synp/kurs ýolbaşçysy, ders mugallymy, müdir/rektor) talap edýärler. Bu ýerde belli bir şablon ýok, esasy – hördürleýän, geljekki talybyň bilimlerine, endiklerine we başarnyklaryna hemmetaraplaýyn baha bermek üçin ony uzak wagt tanaýan bolmaly.

Şeýle-de bolsa, saýlan hünäriňizde size peýdaly boljak endiklere has köp üns berilmelidir. Eger siz sosiolog ýa-da dilçi üçin ýüz tutýan bolsaňyz, surat çekmek ýa-da fizika endikleriniň jikme-jik beýany siziň üçin aýgytly faktor bolmaz, ýumşak endiklere üns bermek has gowudyr. Şeýle hat maslahat bereniň goly we bar bolsa möhri bilen tassyklanýar. Şeýle hem hatyň soňunda maslahat bereniň telefon/e-poçta/iş ýerini görkezilmelidir. Bu, kabul ediş toparynda haýsydyr bir sorag ýüze çykanda ýa-da okuwa tabşyrýan barada goşmaça maglumat gerek bolsa edilýär.

5) Halkara synag şahadatnamalary
Bu ýerde hemme zat az-kem düşnükli. Halkara synaglar iki esasy: dil we ders görnüşe bölünýär. Aşakda iň meşhur synaglaryň sanawy görkezilendir:

• SAT, ACT, GRE, GMAT - matematika, iňlis dili we ýöriteleşdirilen derslerde başarnyklary barlaýan standartlaşdyrylan ders synaglary;
• TOEFL, IELTS, Duolingo English Test (DET), Pearson Test of English (PTE), Cambridge English Language Assessment (CELA) - hödürlenmäge zerurlygy bolmadyk iňlis dili synaglary;
• TestDaf, Goethe-Zertifikat - nemes dilini bilýänligine standartlaşdyrylan synaglar;
• TEF, TFI, TCF, DELF / DALF - Fransuz dili bilimi boýunça synaglar;
• DELE - Ispan dili boýunça synag;
• HSK – hytaý dili boýunça iň köp ýaýran synag;
• TOPIK, SKA - köpden bäri döredilen koreý dili bilimine synaglar;
• JLPT - halkara ýapon dilini bilýänligini kesgitlemek boýunça synag;
• TORFL - Bu synag köpler üçin nätanyş bolmagy ähtimal. Rus dilini daşary ýurt dili hökmünde bilýänligini barlamak üçin halkara synag.

Bu sanawdaky synaglaryň köpüsi Türkmenistanda tabşyrylyp bilner. Dalaşgärleriň arzuw edilen şahadatnama üçin birnäçe günläp başga bir ýurda uçmagy hökman däl.

Bu sanawdaky synaglaryň köpüsi, isleýän şahadatnamasy üçin birnäçe günläp başga bir ýurda uçmaly bolmazlygy üçin Türkmenistanda tabşyrylyp bilner.

Ähli resminamalaryň iňlis dilinde ýa-da okajak bolýan ýurduňyzyň dilinde bolmalydygyna üns berilmelidir. Jikme-jiklikleri uniwersitetde anyklap bolýar. Şeýle hem ýokary okuw jaýlarynyň köplenç notarius ýa-da ilçihana/konsullyk tarapyndan tassyklanan resminamalaryň göçürmelerini/terjimelerini talap edýändigini göz öňünde tutmaly.

Netijede, geljekki talyplara käbir maslahat beresim gelýär:

— Uniwersitetine hat ýazmakdan gorkmaň. Ähli ýokary okuw jaýlarynda dalaşgärleriň soraglaryna jogap berýän we mümkin boldugyça kömek etmäge synanyşýan ýörite adamlar bar. Näçe okuw ýyly üçin transkript almalydygyny bilmeýärsiňizmi? Ýokary okuw mekdebine anyklaň! Höweslendiriji hat üçin söz çäklerine şübheleriňiz barmy? Uniwersitetiň geňeşçisine ýazyň! Aýdylyşy ýaly, bilmezlik utanç däl, bilmäge synanyşmazlyk utançdyr.

— Ýokary okuw jaýlary barada maglumatlary bloglarda däl-de, resmi saýtlarda gözläň. Düzgün bolşy ýaly, her bir okuw jaýynyň, uniwersitetiň gurluşy, elýeterli hünärler we zerur resminamalaryň sanawy barada jikme-jik maglumatlar ýerleşdirilen öz saýty bar. Şeýle hem, ýokary okuw mekdepleriniň köpüsi tabşyryş işini doly beýan edýän bütin görkezmeleri (guidelines) neşir edýär.

— Kömek soramakdan çekinmäň. Sizi elbetde, şuňa meňzeş kynçylyklara duçar bolan deň-duşlaryňyz gurşap alýar. Kim bilýär, belki olarda siziň ýagdaýyňyz üçin taýýar çözgüt bardyr;

— Resminamalary öňünden tabşyryň. Ýokarda aýdylyşy ýaly, resminamalaryň terjimesi we tassyklamasy talap edilip bilner. Bu birnäçe wagt alýar. Bellenen möhletlerde ýetişmek üçin zerur resminamalary öňünden taýýarlap başlamak has gowudyr.

— Okuwa girmek mümkin däldir diýip pikir etmäň. Beýlekiler başardy - sizem başararsyňyz. Hawa, bu işgaty çylşyrymly ýaly görünýär, ýöne gorkynyň gözleri uly we resminamalary tabşyrmakdan bir betbagtçylyk döretmäň. Özüňize has ynamly boluň!

Saparguly MAHTUMOW

Foto: Getty Images