Biz ýakynlaşmagy ugur edinýäris

Adam aragatnaşygynyň esasy serişdesi hökmünde dili bilmek, her bir adamyň ösmegi üçin uly mümkinçilikleri açýar. Diňe dil hünärlerine girýänler bu bilimleriň nähili uly mümkinçilikleri açýandygyna hemişe düşünmeýärler.

Köp adamlar henizem dilçiler, iň gowy ýagdaýda, islendik dilde mekdep okuw kitaplaryny ýazýanlardyr we iň erbet ýagdaýda, diňe bir poliglot ýa-da terjimeçi diýip pikir edýärler.

Aslynda, bu edil beýle däl, has dogrusy, asla beýle däl. Häzirki zaman lingwistika öz bilimleriniň çäklerini barha giňeldýär, beýleki ylymlar bilen birleşýär we durmuşymyzyň ähli ugurlaryna diýen ýaly aralaşýar. Iň bolmanda ony öwrenmäge maksat hemme ýerde bar.

Statistika şu güne çenli lingwistika ýaly ylymlaryň köpüsiniň hünärleriň esasyny düzýändigini görkezýär. Ilki bilen, dürli hünärler bilen gatnaşyklaryna düşünmek üçin onuň nämedigini seljereris.

Lingwistika (latynça «dil» diýmegi aňladýar), dili öwreniş, dil bilimine giriş - dili öwrenýän ylym diýmekdir. Bu, umuman alanyňda, tebigy dilleriň we dünýäniň ähli dilleriniň özbaşdak wekilleri hökmünde taglymatydyr.

Diller bizi hemme ýerde gurşap alýar we olary durmuşymyza alyp almajagymyz diňe bize bagly. Bu ylham ýaly hemme ýerde bar, ýöne biz muňa üns bermelidiris we möhüm energiýasyny güýçlendirmegi başarmalydyrys. Bu ýerde şu söz ýerlikli bolar:

«Durmuş – bu barmaly ýer däl-de, eýsem syýahatdyr!»

Dil öwrenmek, beýlekiler tarapyndan ylham alyp boljak syýahatyň bir görnüşidir. Biziň hemmämiziň elimiz işden sowaşanda we öňe gitmäge güýjümiz galmadygynda höwes gerek. Esasanam biziň maksadymyz dilde erkin gürlemek bolsa.

Iň esasy zat, lingwistika pikirlerimizi dilden we ýazuwdan dogry aýtmaga kömek edýär. Dil pudagynda ýokary bilimlere eýe bolup, adamlar sowatlylygyny görkezýärler we mowzuklary terjime edip bilýärler. Şeýlelik bilen olar hormat we sylag döredýärler.

Emma biziň döwrümizde ikinji (ýa-da has köp) daşary ýurt dilinde gürlemegiň nähili möhümdigini az adam pikir edýär! Ýokarda belläp geçişimiz ýaly, lingwistika hünärleriň köpüsiniň özenidir.

Indi bolsa häzirki zaman lingwistikasynyň adam durmuşynyň beýleki ugurlary bilen arabaglanyşygyna seredeliň.

1. Marketing lingwistikasy

Islendik marketing aragatnaşyk hünärmeni ortaça sowatly, giň pikirli we medeni taýdan ýokary bolmaly.

Lingwistika bu ugurda diňe hünärmenleriň umumy ösüşi üçin zerur däl: onuň dürli ugurlary marketing aragatnaşyk tehnologiýalaryny ösdürip boljak marketinge ylmy gurallary getirip biler.

Netijede, sarp ediji bilen önüm satyn almak islemegi üçin nädip aragatnaşyk saklamaly diýen sorag çözülýär. Şeýle meseleleriň hemmesi dil bilimini öwrenmegiň çägine girýär.

2. Kompýuter lingwistikasy

Dil biliminiň iň meşhur we çalt ösýän ugurlaryndan biri. Lingwistika we programmirleme bilimlerini, ýagny ilkinji seredişde asla birleşmeýän zatlary birleşdirýär!

Kompýuter lingwistikasyna bolan talap nämede?

Belli T9-ny ýada salalyň (mowzuk girizmegimizi aňsatlaşdyrýan programma). Meşhur «Alisa» ýa-da «Ok, Google» - bu söz sintezatorlarynyň hemmesi diňe bir hünär ulgamynda däl, eýsem gündelik durmuşda-da hereketlerimizi ýeňilleşdirýär.

3. Kognitiw lingwistika

Kognitiw lingwistikasynyň esasynda, ýat tutmak, maglumatlary ýatdan saklamak we maglumatlaryň bir beýniden beýlekisine geçirilmegi bilen adamyň ähli akyl we düşünje işleri bilen ýakyndan baglanyşyklydygy barada pikir ýatyr.

Şonuň üçin aň-bilim lingwistikasy goňşy ylymlar - psihologiýa, newrofiziologiýa, pelsepe, emeli intellekt bilen aragatnaşyk saklamak üçin açykdyr.

Bu ýerde Günorta Afrika Respublikasynyň öňki prezidenti Nelson Mandelanyň aýdan sözleri ýerlikli bolar:

«Eger bir adamyň düşünýän dilinde gürlesýän bolsaňyz siz onuň aklyna ýüzlenýärsiňiz. Eger-de siz onuň dilinde gürleşseňiz, onuň ýüregne ýüzlenýärsiňiz».

Lingwistika ýaly düşünje barada öwrenen zatlarymyzyň hemmesine esaslanyp, bu dersiň özi köptaraply we daşary ýurt dilini öwrenmek diňe bir abraý ýa-da girdeji däl diýen netijä gelip bileris.

Lingwistika, neýron ulgamlaryny goşmak bilen tehnologiýalaryň ösmegine garamazdan, diňe bir talap bolup galman, eýsem häzirki zaman jemgyýetiniň durnukly aragatnaşykda zerurlyklaryny kanagatlandyryp biljek jemgyýet üçin zerur ylymdyr.

Bu biziň göz öňüne getirişimizden has kändir. Şonuň üçin ynam bilen aýdyp bileris:

dilçi – geljegiň hünäri!

Şeýle «geljegiň» tendensiýalaryny türkmen lingwistik ylymlary hem ele alýarlar. Onuň ösüşiň bu döwründe esasy maksady adamyň amaly durmuşynda dil endiklerini ulanmak bolar.

Şeýlelik bilen, şu tomus ýurdumyzyň çar künjeginden uçurymlar dil öwrenijileri, terjimeçileri, mugallymlary we beýleki ugurlar boýunça hünärmenleri taýýarlaýan ýurdumyzyň öňdebaryjy ýokary okuw mekdeplerine girmek üçin resminamalary tabşyrarlar.

Olaryň arasynda Döwletmammet Azady adyndaky Türkmen milli dünýä dilleri instituty, Magtymguly adyndaky Türkmen döwlet uniwersiteti we Seýitnazar Seýdi adyndaky Türkmen döwlet mugallumçylyk instituty bar.

Her kim diliň diňe bir gural bolman, eýsem hünärmeniň elinde doly hukukly ýaragdygyna düşünmeli. Şonuň üçin dilçi ýa-da dil ugrundaky beýleki hünärmen müňlerçe adamyň ýüregini bir ok bilen alýan hakyky «mergen».

Şeýlelikde, aşakdaky sözlem bilen tamamlamak isleýärin:

«Daşary ýurt dilini öwrenmek, aslynda öwrenip boljek ähli zadymyzyň gerimini giňeltmekdir».

Ýelena TARIMOWA

Foto: orient.tm