26-njy noýabrda Daşkentde “Merkezi Aziýa – ÝB” üçünji ykdysady forumy geçirildi, onuň dowamynda strategik hyzmatdaşlygyň esasy ugurlary kesgitlenildi. Ara alyp maslahatlaşmalar ýaşyl energetika, sanly baglanyşyk we möhüm çig mallara gönükdirildi.
Sebit üçin esasy netije Ýewropa Bileleşiginiň “Global Gateway” strategiýasynyň çäklerinde uly möçberli maýa goýumlaryna taýýardygynyň tassyklanmagy, şeýle hem Hazarüsti ulag geçelgesiniň ileri tutulýan ugur hökmünde bellenilmegi boldy.
Türkmenistan – “Global Gateway” geçelgesinde möhüm merkezdir
ÝB-niň halkara hyzmatdaşlyk boýunça komissary Ýozef Sikela infrastruktura we ulag ulgamynyň hyzmatdaşlygyň iki esasy sütünidigini nygtady. Ol ÝB-niň “Global Gateway” strategiýasynyň çäginde Merkezi Aziýa üçin €12 milliard möçberinde maliýe serişdelerini toplaýandygyny belledi. Şolaryň ep-esli bölegi ulag baglanyşygyna gönükdirilendir.
Türkmenistan üçin gönüden-göni peýdalar
Hazarüsti geçelgesi: ÝB Hazarüsti ulag geçelgesiniň (HÜUG) ösüşine goldaw berýändigini tassyklaýar. Komissar Ýozef Sikela ozal Ýewropa bilen Aziýanyň arasyndaky söwda wagtyny 15 güne çenli azaltmaga ygrarlydygyny mälim edip, has çalt we howpsuz söwda ýollaryny döretmekde Türkmenistanyň möhüm ornuny nygtapdy.
Türkmenbaşy porty: Hazarüsti ulag geçelgesine goldaw berilmegi, Aziýa bilen Ýewropany Hazar we Gara deňizleri arkaly birleşdirýän ugur boýunça strategik halka bolan Türkmenbaşy halkara deňiz porty üçin täze mümkinçilikleri açýar.
Hazar deňzinden Ýewropa çenli: Ýaşyl strategik geçelge
Forumda Merkezi Aziýanyň ählumumy dekarbonizasiýada ÝB üçin ygtybarly hyzmatdaş bolmak mümkinçiliginiň bardygy bellenildi. Şu nukdaýnazardan, Merkezi Aziýa ýurtlaryny, Hazar we Gara deňizlerini, şeýle hem Ýewropany birleşdirjek Ýaşyl strategik geçelgesiniň mümkinçilikleri bilen tanyşdyryldy. Bu başlangyç özara peýdaly energetika gatnaşyklaryny pugtalandyrar we sebitde gaýtadan dikeldilýän energiýa, ýaşyl wodorod we pes uglerodly senagat taslamalarynda täze mümkinçilikleri açar. Ählumumy “ýaşyl” gün tertibine goşulmak üçin ädim ädýän (şol sanda Ählumumy metan borçnamasyna goşulmak arkaly) Türkmenistan bu täze energetika hyzmatdaşlygynda möhüm oýunçy bolýar.
Söwda we maýa goýumlar
Komissar Sikela ÝB-niň Merkezi Aziýanyň ikinji uly söwda hyzmatdaşy we iň uly maýa goýujysy bolmagynda galýandygyny, sebitleriň arasyndaky söwdanyň takmynan 3% ösýändigini belledi. Ol bu meýiliň Giňeldilen Hyzmatdaşlyk we Hyzmatdaşlyk Ylalaşyklarynyň güýje girmegi bilen has-da çaltlaşjakdygyna we işewürler üçin kanuny kepillik berjekdigine umyt bildirdi.
Forum möhüm çig mal üçin gymmatlyk zynjyrlaryny pugtalandyrmaga, gaýtadan işlemäge we goşulan bahany döretmäge, şeýle hem Aral deňziniň sebitinde zaýalanan ýerleri dikeltmäge gönükdirilen taslamalara (€4 millionlyk taslama) gol çekdi, bu bolsa tutuş Merkezi Aziýa sebitiniň ekologiýa boýunça ileri tutulýan ugurlaryna laýyk gelýär.
Mundan başga-da, serhet dolandyryşyny gowulandyrmaga we serhetüsti neşe serişdeleriniň bikanun dolanyşygyna garşy göreşmäge gönükdirilen iki sebitleýin taslama (BOMCA we CADAP maksatnamalarynyň çäklerinde) gol çekildi, olar Türkmenistanyň serhetleriniň howpsuzlygyny üpjün etmek üçin gönüden-göni amaly ähmiýete eýedir.
ORIENT
