Biz ýakynlaşmagy ugur edinýäris

Awazada geçirilen maýa goýum forumy 45 ýurtdan 800 sany wekiliýeti bir ýere jemläm, adaty işewürlik çäresiniň çäginden has uzaklara çykdy. Ykdysady diplomatiýa üçin täsirli gural boldy, Türkmenistanyň halkara abraýyny pugtalandyrmak üçin özüniň daşary syýasat strategiýasyny nähili ulanýandygyny aýdyň görkezdi.

Forumyň gerimi we depgini, resmi taýdan açylmazyndan ozal hem başlap, ýurduň işewür gatnaşyklary ýola goýmak üçin möhüm merkezleriniň birine öwrülýändigini tassyklady. Muňa garamazdan wakanyň asyl ähmiýeti ikitaraplaýyn duşuşyklaryň ýa-da gol çekilen ylalaşyklaryň sanynda däl-de, eýsem Türkmenistanyň dünýä giňişliginde eýeläp başlaýan täze ornundadyr.

Munuň iň gowy subutnamasy – gatnaşyjylaryň berýän bahalarydyr. Olaryň düşündirişleri halkara bileleşiginiň Türkmenistana bolan garaýşyna obýektiw çemeleşmäni hödürleýär.

Awaza – 2025 maýa goýum forumyna gatnaşan hünärmenleriň pikirleri üç esasy ugurda jemlenýär: ýurduň sebitdäki eýeleýän orny, Türkmenistanyň hyzmatdaşlyga bolan iş ýüzündäki çemeleşmesi we onuň ählumumy tendensiýalar bilen aýakdaş gitmek.

Forum Merkezi Aziýanyň ösüş nokady hökmünde

Forumyň gatnaşyjylary Awazanyň sebitleýin integrasiýa we bilelikdäki başlangyçlar üçin möhüm meýdança öwrülendigini bellediler. Bütindünýä erkin zolaklar guramasynyň (WFZO) Merkezi Aziýa sebiti boýunça bölüminiň başlygy Ýerbol Buharbaýew bu barada öz teswirinde ykdysady baha bermekden has giňdir diýip belledi.

“Türkmenistandaky forum hakykatdanam Merkezi Aziýanyň ösüşinde hil taýdan täze tapgyra taýýarlyk nokady bolup durýar. Bu ýerde biz ileri tutulýan ugurlar boýunça pikir alyşýarys, hyzmatdaşlyk gatnaşyklaryny döredýäris we Merkezi Aziýanyň ählumumy giňişlikde aýdyň seslenmegine mümkinçilik berjek binýady döredýäris.

Merkezi Aziýanyň bütinleý özüni tanadyp biljek halkara meýdançalarynyň biri hem 2025-nji ýylyň 10–12-nji oktýabrynda Hytaýyň Haýnan adasynda geçiriljek 11-nji Bütindünýä erkin ykdysady zolaklaryň kongresidir. Biz bu ýere Merkezi Aziýanyň ähli ýurtlarynyň, şol sanda Türkmenistanyň maliýe we ykdysadyýet ministrini hem çagyrdyk. Onuň bilen gol çekilen özara düşünişmek hakyndaky Ähtnama, syýasy, işewür we maýa goýum derejesinde Merkezi Aziýa ýurtlarynyň bäşisiniň seslerini birleşdirip, biziň dogry ugurda hereket edýändigimizi tassyklaýar”.

Bu daşary ýurtly bilermeniň beren bahalary Türkmenistan diňe bir aýratyn oýunçy hökmünde däl-de, eýsem tutuş sebitiň tagallalaryny birleşdirip, dünýä giňişligindäki ykdysady we syýasy ösüşiniň hereketlendirijisine öwrülmäge ukyply strategiki merkez hökmünde özüni işjeň ýagdaýda görkezýändigine şaýatlyk edýär.

Amaly ugur we ynam

Forum gatnaşyjylarynyň çykyşlaryndan çykarylýan beýleki möhüm netije – bu jarnamadan anyk hereketlere geçmekdir. Foruma gatnaşyjylar diňe türkmen myhmansöýerligi däl, eýsem anyk netije gazanyp boljak mümkinçiliklerede ýokary baha berdiler. Günbatar Londonyň Söwda-senagat edarasynyň Presidenti Kristofer Durkin öz pikirlerini paýlaşdy:

“Awazadaky maýa goýum forumy öňki dialoglary anyk hereketleriň meýilnamasyna we muny guramaçylygyň we myhmansöýerligiň nusgasyna öwürdi. Biz Günbatar Londonyň Söwda-senagat edarasy bilen Türkmenistanyň Söwda-senagat edarasynyň arasynda özara düşünişmek hakynda Ähtnama gol çekdik – bu iki ýurduň arasyndaky söwda, tejribe alyşmak we maýa goýum üçin ýollary resmi taýdan berkitýär. Şol pursatdan soň biz B2B tanyşdyryşlary gurnap başlarys, kompaniýalaryň Günbatar Londonda işe başlamagyna goldaw berýeris we 100-den gowrak geçirilýän çäräniň maksatnamasynyň çäginde biz 30 sany her ýykda geçirýän halkara söwda çärelerimize gatnaşmaga mümkinçilikleri açýar.

2300-den gowrak agza kompaniýa 100 müňden gowrak işgäri we 8500 abunaçysy özünde jemleýän we häzirki wagtda Londonda ikinji we iň çalt ösýän Söwda edarasy hökmünde, biz bazara girmek prosesini çaltlaşdyryp, maksatlaryny iki tarapyň kompaniýalary üçin hakyky ösüşe öwrüp bileris”.

Bu teswir, forumyň esasy maksadyny üstünlikli amala aşyrandygyny tassyklaýar: Türkmenistanyň mümkinçilikli hyzmatdaşlaryny çynlakaý maksatlara we Hökümetiň amaly çäreleri görmäge taýýarlygyna ynandyrmak. Ähtnama gol çekilmegi uzak möhletleýin maýa goýum taslamalarynyň esasyny düzýän ynamyň nyşanyna öwrüldi.

Innowasiýa we “ýaşyl” tehnologiýalara ygrarlylyk

Daşary ýurtly bilermenler öz seljermelerinde Türkmenistanyň adaty maýa goýum ölçeglerinden çykýan täze çözgütlere gyzyklanma bildirýändigini belledi. WifOR institutynyň Täsiri-seljeriş toparynyň başlygy Dimitriý Oýler we “Ýewropanyň topary” başlangyjynyň ýurt boýunça geňeşçisi Bakyt Omurzakow giňişleýin baha berdiler:

“TIF2025 diňe bir beýanatlary däl, eýsem möhüm maglumatlary berdi. Döwlet we hususy gyzyklanýan taraplar maýa goýum taslamalarynyň umumy dil hökmünde täsirini ölçemek üçin standartlaşdyrylan ulgamy ulanmak barada anyk maslahatlaşmalary geçirdiler, maýa goýumlary diňe bir girdeji gazanmaga däl-de, eýsem jemgyýetiň saglygyna, iş üpjünçiligine we ykdysady durnuklylyga edýän täsiri bilen hem baha berip bolar.

Awazanyň netijeleri boýunça indiki ädimler barada anyk garaýyşlar ýüze çykdy: durnukly maýa goýumlaryny ösdürmek üçin bilelikdäki iş toparlary, toplumlaýyn barlaglarda esasy täsir ediji görkezijileriň netijeliliginiň integrasiýasy boýunça synag taslamalary hem-de ähli taslamalaryň hasabatlarynda aýdyňlygy üpjün etjek ýol kartasyny işläp düzmek. Bu aýdyňlyk, çözgütleri kabul etýän ýolabaşçylara gymmat bahaly maýa goýumlaryny ynamly giňeltmäge ýardam eder”.

“Kyrkdan gowrak ýurtdan gatnaşyjylary bir ýere jemlän Türkmenistanyň maýa goýum forumy ýurduň parahatçylyk, howpsuzlyk we ösüş ugrundaky hyzmatdaşlyga ygrarlydygyny aýdyň tassyklady. Biz maýa goýujylaryň logistikaga, ulag baglanyşygyna, şeýle hem ýaşyl we sanly özgerişlere bolan gyzyklanmasy gördük. Şol bir wagtyň özünde “Huawei” we “Petronas” ýaly kompaniýalar eýýäm talyp haklary we MAT maksatnamalary arkaly zehinleriwe “ýaşyl” başarnyklary goldaýarlar. Bu bolsa döwlet-hususy hyzmatdaşlyga esas döreýär. Türkmenistanyň ýolbaşçylarynyň diňe uly maýa däl-de, eýsem innowasion, ýokary tehnologiýaly we “ýaşyl” ugurlarda hyzmatdaşlyga bolan gyzyklanmasy hem ýüze çykýandygyny bellemek möhümdir”.

Bu aýdylanlar, Türkmenistanyň diňe bir maýa goýumlaryny çekmäge çemeleşmän, eýsem durnukly ösüşe, sanlylaşdyrmaga we innowasiýalara ünsi jemläp, ählumumy ykdysady bilimiň bir bölegi bolmaga çalyşýandygyny görkezýär. Bu, ýurduň hil taýdan özgerişlige taýýardygyny we bu gymmatlyklary paýlaşýan hyzmatdaşlary gözleýändigini görkezýär.

Interaktiw dialog we myhmansöýerlik

Netijede, Awazadaky forumyň üstünligi – bu diňe bir beýan edilen hasabatlaryň, duşuşyklaryň we gol çekilen resminamalaryň jemi däl. Bu Türkmenistanyň işewürlik gyzyklanmalarynyň diplomatik dialog bilen baglanyşýan meýdançany döretmek başarnygynyň netijesidir. Hususy pudagy ösdürmek üçin yslam korporasiýasynyň (ICD) öňdebaryjy ýolbaşçysy Askar Baýmuldiniň belleýşi ýaly myhmansöýerlik, dostluk we açyklyk mümkinçilikli maýadarlary ygtybarly hyzmatdaşlara öwürýän “ýumşak güýç” boldy.

“Ilki bilen, forumyň tematikasy diýseň möhüm we mazmunly bolup, häzirki maýa goýum howasyny we Türkmenistandaky mümkinçilikleri içgin öwrenmäge mümkinçilik berdi. Tanyşdyryşlar gowy guraldy we dürli temalaryň giň ugurlaryny öz içine aldy: makroykdysady geljekden belli pudaklardaky mümkinçiliklere çenli. Foruma gatnaşyjylar we guramaçylar tarapyndan mazmunly we täsirli bolmagyny üpjün etmek üçin ep-esli tagallanyň edilendigi äşgär göründi.

Panel çekişmeler aýratyn üns berilmegine mynasypdyr. Çykyş edenleriň derejesi we olaryň tejribesi netijeli dialogyň ösdürilmegine uly goşant goşdy. Bu sessiýalaryň interaktiw häsiýeti, pikirleriň we göz ýetimleriň çalt alyşmagyna ýardam etdi we gatnaşyjylaryň ählisi tarapyndan ýokary baha berildi. Forum, geljekki hyzmatdaşlygy ara alyp maslahatlaşmak we öwrenmek üçin maýadarlar, syýasatçylar we pudaklaýyn bilermenler ýaly köpsanly gyzyklanýan taraplary bir ýere jemländigi aýdyň görüldi.

Mundan başga-da, sessiýanyň dowamynda hödürlenen mysallar we hödürlenen üstünlikleriň amaly bilim Türkmenistana maýa goýmagyň görnetin peýdalaryny görkezdi. Bu hakyky durmuşdaky mysallar sebitiňösüşi we öňegidişligiň mümkinçiligini görkezmekde ajaýyp täsir galdyrdy.

2025-nji ýyldaky Türkmenistanyň maýa goýum forumy işewür gatnaşyklary ýola goýmak we bilimi paýlaşmak üçin ajaýyp meýdança boldy. Forumyň mazmuny örän baý boldy we ol şübhesiz ICD üçin geljekki maýa goýum mümkinçiliklerine ýol açdy. Biz foruma gatnaşmaga çagyranyňyz üçin minnetdar we geljekde Türkmenistanda şuňa meňzeş çärelere gatnaşmaga sabyrsyzlyk bilen garaşýarys”.

Awazadaky forum, Türkmenistanyň häzirki zaman gepleşikleriň geçirilýän meýdançasy hökmünde derejesini berkitmekde möhüm waka boldy we çynlakaý dialoga taýýardygyny we işewürlik işini anyk netijelere öwürmäge ukyplydygyny görkezdi.

Bekdurdy AMANSARYÝEW,

TÜRKMENISTANYŇ DIM-niň HGI-niň Strategik barlaglar boýunça ylmy merkezi

Foto: orient.tm