Biz ýakynlaşmagy ugur edinýäris

Oraza – mukaddes agyz beklemegi berjaý etmegi göz öňünde tutýan ähli musulmanlar üçin mukaddes aýdyr, ol gündizine iýmit iýmekden, içmekden we çilim çekmekden ýüz döndermekden ybaratdyr. 30 günlük agyz beklemek Türkmenistanyň ilatynyň köp bölegi tarapyndan ýerine ýetirilýär.

Agyz beklemegiň esasy maksady – öz ynamyň güýjüni görkezmekdir. Näme üçin edil şu hili usul bilen onuň hakykydygyny subut edip bolýar? Sebäbi musulman ýurtlarynyň köpüsi temperaturanyň gyzmagy we sowamagy, jöwzaly yssysy bilen tapawutlanýan çürt-kesik kontinental howa şertlerinde ýerleşýär. Islendik suwuklygy sarp etmekden ýönekeý saklanmak hakyky üstünlik hasaplanýar.

Ýöne käbir däpleriň we agyz beklemegiň özüniň nädogry düşünilmegi bu mukaddes oraza aýynda özüňi nähili alyp barmalydygy barada ýalňyşlyklara getirýär. Şunuň bilen baglanyşykly, ORIENT musulman agyz beklemegine degişli iň köp ýaýran soraglara jogap bermekligi karar etdi. Bu işde redaksiýa türkmen hajylarynyň we Türkmenistanyň Müftiliginiň ymamlarynyň beren maslahaty uly kömek etdi.

Agyz beklemek näme? Näme üçin agyz bekleýärler?

Mukaddes agyz beklemek – bu musulmanlaryň gün ýaşýança iýmit iýmekden we suw içmekden bilkastlaýyn saklanýan wagtydyr. Bu döwürde musulmanlar dileg etmäge we namaz okamaga öňküsinden has jogapkärli çemeleşýärler, meýletin we hökmany hudaýoly paýlaýarlar.

Agyz beklemek üçin islegiňi beýan etmek (niýet) hökmany hasaplanýar, türkmen dilinde «niýet»diýilýär. Mukaddes aý başlanmanka bir gezek öz islegiňi beýan etmek bolýar. Agyz beklemek adam ruhunda ynamyň bardygyny tassyklamak üçin edilýär. Türkmenistanda agyz beklemek däbi diňe bir dini däl-de, milli kodyň medeni düzüm bölegi hem boldy. Şol sebäpli agyz beklemek – bu türkmeniň hem däbi diýip aýdyp bileris. Ýönekeý adamlaryň atalarymyzyň we babalarymyzyň däbine hormatydyr, taryhyň müňýyllyklary tarapyndan bölünen nesilleri birleşdirýän däpdir.

Suwa düşünmek bolýarmy? Dişiňi arassalamakbolýarmy?

Bir manyly jogap - bolýar. Eger-de bu suwsuzlygy gandyrmak üçin däl-de, fiziki arassaçylygy saklamak üçin edilýän bolsa bolýar. Süwa düşünilende suw agzyňa düşmeli däldir, dişiňi ýuwanyňda pasta damagadüşmeli däldir. Şeýle hem suwa çümmek bolanok, diňe duş almak bolýar.

Eger-de saklanyp bilmän, bir zat iýseň näme etmeli?

Agyz beklemek yslam dininiň esasy şertleriniň (sünnetleriniň) biridir. Agzyňy bilip bozmak günä hasaplanýar. Öz beden mümkinçilikleriňe ynamyň bolmasa, agyz beklemek maslahat berilmeýär. Bu işde iň ynamly «derman» — edilen kemsitme üçin çyn ýürekden ökünmek. 60 garyby naharlamak ýa-da iki aý yzly-yzyna agyz beklemek gerek bolýar.

Eger-de bilmän bir zat iýseň näme etmeli?

Bilmän tötänleýin iýmit iýmek ýa-da suw içmek orazany bozmaýar. Tersine, tötänden bir zat iýen ýa-da içen adam Allanyň aýratyn söýgüsi bilen tapawutlanýar. Şunda edilmeli zat – doga edip, ötunç soramakdyr. Eger-de siziň wyždanyňyz muňa göz ýummaga rugsat etmese, onda siz bir aýa goşmaça ýe-de bir gün agyz bekläp bilersiňiz.

Musulman bolmadyk adamlar agyz bekläp bilýärmi?

Bolanok. Agyz beklemek ähli musulmanlar üçin hökmandyr. Allany we Muhammet pygamberi ýerdäki hudaý häkimiýetiniň ýeke-täk çeşmesi hasaplaýan adam musulmandyr. Beýleki dinleriň öz hudaýlaryna ynanýandygy sebäpli, olaryň agyz beklemegi möhüm bolanok we öz göni takdyryny ýerine ýetirdigi däldir. Elbetde, beýleki dinleriň wekilleri hem agyz bekläp bilerler we her bir musulmanyň başdan geçirýän zadyny duýup bilerler, ýöne bu ýalňyşyň netijesi kabul edilmez.

«Agyz açar» etmek hökmanmy?

Agyz açar – köp sanly garyndaşlaryň, dostlaryň we tanyşlaryň gatnaşmagyndaky köpçülikleýin agşamlyk nahary - iftar. Türkmenistanda musulmanlar ýygy-ýygydan «agyz açar» berýärler, şeýdip öz töwerek-daşyny hezzet-hormat bilen begendirýrler.

Gürrüňsiz, şunuň ýaly işiň sogaby köpdür. Her bir musulmana öz öýüne iň ýakyn adamlaryny çagyryp, iň bolmanda kiçiräk «agyz açar» bermek maslahat berilýär.

Agyz beklenýän wagty nämeleri etmeli däl?

Esasy zat – erbet pikir etmeli däl, sazlaşykly we rahat bolmaly. Gaharlanmak we ters düşünje arkaly, siziň agyz beklemegiňiz wyždanyňyzda we kalbyňyzda seslenme tapmaz. Arak içmek bolanok, çilim çekmek - hasam bolanok, ähli zyýanly endiklerden ýüz döndermeli.

Bu aý öz günäleriňi ýuwup we geçmişiň günälerinden arassalanyp öz durmuşyňy täze sahypadan başlamak üçin gowy sebäp bolup biler. Şeýle hem hapa sözleri aýtmak, gybat etmek, töhmet atmak we aldamak gadagandyr, sebäbi bu aýda her bir günä adatdakydan has ýiti kabul edilýär.

Garyplara kömek etmegiň wagty: «baş pitre» (hökmany sadaka) bu ýyl Türkmenistanyň Müftiligi tarapyndan adam başyna 12 manat diýlip kesgitlendi.

Kim agyz beklemeli?

Akyly-huşy ýerinde, beden taýdan sagdyn bolan 15 ýaşdan uly adamlar, uzak ýola gitmegi ýa-da göçmegi meýilleşdirmeýänler agyz beklemeli.

Kime agyz beklemek gerek däl?

Garrylar we çagalar, agyz beklemegiň agyrlygyny göterip biljegine ynamy bolmadyklar, ruhy taýdan hassalar, şeýle hem dowamly stressden ýa-da çökgünlikden ejir çekýänler, aşgazan-içege trakty agyr hassa bolanlar we beýleki keselliler agyz beklemeli däldirler.

Şeýle hem emdirýän eneler we syýahat edýänler, öz bolýan ýurdunda öz maliýe mümkinçiliklerine ynamy bolmadyklar agyz beklemeli däldir.

Agyz beklemegiň dowamynda derman içmek ýa-da damja damdyrmak bolýarmy.

Deriniň dürli ýerlerine maz çalmak, ýakymly ys ysgamak, şekersiz sakgyç çeýnemek bolýar. Ukol almak, gan almak we dürli damjalar (göz damjadan başga) agyz beklemegi bozýar. Derä ýa-da dodaga çalynýan ýag hem agyz beklemegi bozup biler.

Mukaddes Oraza aýynyň dowamynda Türkmenistanyň Müftiligi nähili çäreleri görýär?

Türkmenistanda, 300-dan gowrak metjidiň bar ýerinde mukaddes aýyň dowamynda dini edaralar tertibe getirilýär. Metjitler agyz bekleýän musulmanlar agşam namazyna gelende içer ýaly gaplanan suwlary satyn alýarlar, keramatly adamlaryň mazaryna suw sepýärler, ýerli ymamlar we hajylar gidip edilýän hyzmatlara taýýarlanýarlar.

Agyr fiziki zähmet bilen meşgullanýanlar nähili agyz beklemeli?

Agyr beden zähmeti bilen meşgullanýanlar aýratyn hormata eýedirler, ýöne muňa garamazdan mukaddes orazany tutýarlar. Eger adam oraza tutmagyny kesmek üçin oňa çydap bilmejegini bilip, öz zähmetini bilkastlaýyn kynlaşdyrýan bolsa, bu agyr günä hasaplanýar. Umuman aýdanyňda, özüniň ahlak we beden güýjüne ynamy bolmadyklar üçin agyz beklemek hökman däldir. Irden agyz beklemek üçin turmak hökmanmy?

«Suhur» — gün dogmanka edilýän irdenki tagam iýlişi agyz beklenende hökman däldir. Şeýle bolan ýagdaýda öz niýetiňi agşamlyk nahar wagty (iftar) beýan etmeli, niýet edinmeli.

Nahar taýýarlanylýan wagty onuň tagamyny dadyp görmek bolýarmy?

Zenanlara naharyň duzuny görmäge rugsat edilýär, ýöne ony ýuwutmaly däl. Bu ýerde hem munuň öz aýratynlyklary bar: eger-de öýde çagalardan başga agyz beklemeýän adam bar bolsa, agyz bekleýän zenan iýmiti dadyp görmeli däldir. Iýmitiň diňe duzuny görýärler, şol sebäpli dadyp görmek üçin bir çemçedenem azrak möçber ýeterlik bolýar.

Mukaddes agyz beklemek – bu aýratyn aýdyr, ony ýagşy niýetler we sap ýürek bilen geçirmeli. Bu aý Hudaýyň öňündäki çyn ýürekden hormatlama aýydyr, diniň kanunlaryna akyl ýetirmek we başgaça düşünmek mümkinçiligidir.

ORIENT

Foto: ORIENT-iň redaksiýasy