Biziň yhlasymyz – adamlary ýakynlaşdyrmak
Habarlar
Makalalar
Media
Anons
Tehnologiýalar
Biz barada
Habarlaşmak üçin
||
ABŞ bilen Hytaýyň arasynda soýa kösüginiň söwdasy iki ýurduň ykdysadyýetleriniň biri-biriniň üstüni dolýandygyny we özara bähbitli hyzmatdaşlygyň mümkinçiligini görkezýän nusgalyk mysaldyr. Bu oba hojalyk eksporty Waşington üçin uly syýasy ähmiýete eýedir, sebäbi Orta Gündogaryň fermerleriniň täsiri, esasan hem saýlawlaryň öň ýanynda, has-da güýçlenýär.
Halkara telekeçilik we ykdysadyýet uniwersitetiniň (UIBE) ykdysadyýet professory doktor Jon Gongyň belleýşi ýaly, bu haryt bazar nyrhlaryndan çykyp, iki ýurt üçin uly ähmiýete eýedir.
Milli azyk howpsuzlygy ugrunda ýokary tagalla edýän Hytaý üçin soýa uly derejede importa bagly bolup galýan ýeke-täk ekindir. Bu garaşlylyk uzak ýyllap saklanar: geçen ýyl Hytaý 100 million tonnadan gowrak soýa import edip, onuň içerki sarp edilişiniň 84%-ini üpjün etdi.
Soýa örän möhüm: ondan ösümlik ýagy öndürilýär, şeýle hem mallar üçin zerur bolan ýokary belokly iýmlik bolan soýa küpjarasy taýýarlanylýar. Şonuň üçin soýanyň bökdençsiz üpjün edilşi diňe bir ykdysady däl-de, eýsem azyk durnuklylygynyň meselesi bolup durýar.
ABŞ üçin soýa iň möhüm oba hojalyk eksport harytlarynyň biri bolup, ýylda takmynan 20 milliard dollarlyk girdeji getirýär. Taryhyň dowamynda Hytaý iň iri alyjy bolup, ýurtlaryň arasynda söwda dawa-jenjelleri başlanýança söwdanyň ýarysyndan gowragyny üpjün edip gelýärdi.
Syýasy ähmiýeti: ABŞ-dan Hytaýa ugradylýan soýanyň bahasy takmynan 10 milliard dollara barabar. Bu mukdar syýasy taýdan örän agramly, sebäbi nyrh syýasaty sebäpli batan amerikan fermerleriniň sany köpelýär. Bu san bolsa Orta Günbatarda möhüm binýady hödürleýär. ABŞ Senatynyň her bir ştata iki ses berýän ulgamy oba hojalyk sebitleriniň syýasy täsirini has-da güýçlendirýär.
Hytaý bilen Waşingtonyň arasyndaky söwda dawasynyň dowamynda Hytaý amerikan soýasyny satyn almagyny togtatdy. Iki ýurduň ýolbaşçylarynyň arasynda söwda ylalaşygy gazanylýança, 2025/2026-njy ýylyň söwda möwsüminiň 1-nji sentýabryndan bäri Hytaýa bir gämiden hem soýa iberilmedi.
Bu döwürde Hytaý Braziliýadan we Argentinadan importy giňeldip başlady, şeýle hem Braziliýada ekin ekmek üçin ýer satyn almaga we kärendesine almaga maýa goýdy. Bu ädimler global üpjünçilik ulgamynda uzak möhletli gurluşlaýyn üýtgeşmelere sebäp bolup biler.
Dr. Gongyň netije çykarşy ýaly, söwda ABŞ-Hytaý gatnaşyklary üçin balast bolup hyzmat edýär, geosyýasy dartgynlykda zerur bolan syýasy durnuklylygy üpjün edýär. Aziýa-Ýuwaş ummanyndan 25 million tonna soýa daşamak diňe bir haryt akymy däl-de, eýsem güýçli durnuklaşdyryjy amaldyr.
ORIENT
