Biz ýakynlaşmagy ugur edinýäris

Häzirki geosyýasy şertlerde berk taryhy däp-dessurlara esaslanýan türkmen-rus strategiki hyzmatdaşlygy sebit derejesinde, şeýle hem halkara giňişliginde durnuklylygy saklamakda möhüm faktor bolup çykyş edýär.

Köp taraply hyzmatdaşlygy öz içine alýan ugurlaryň giň toplumy – syýasatdan, medeniýete we ykdysadyýete şol sanda energetika, ulaga we ynsanperwer gatnaşyklara çenli – özüniň durmuş durnuklylygyny we çalt üýtgeýän ählumumy hakykatlara uýgunlaşmak ukybyny görkezýär.

Bu hyzmatdaşlygyň binýady, hoşniýetli goňşuçylyk, birek-birege hormat goýmak we iki tarapyň bähbitlerini nazara almak ýörelgelerinden emele gelýär, bu dostluk we hyzmatdaşlyk Şertnamasynda, Strategiki hyzmatdaşlyk Jarnamasynda we beýleki esas goýujy resminamalarda göz öňünde tutulýar.

Has gysga wagtyň içinde türkmen-rus gatnaşyklary üçin berk şertnamalaýyn-hukuk binýadyny döretmek başartdy. Munuň özi bolsa dürli ugurlarda hyzmatdaşlygyň netijeli ösdürilmegine mümkinçilik berýär.

Şeýle özara gatnaşyklar diňe bir iki ýurduň halkara giňişligindäki ornuny berkitmäge ýardam etmän, eýsem ählumumy özgerişler şertlerinde özara peýdaly hyzmatdaşlygyň mysalyny görkezip, sebitiň umumy durnuklylygyna goşant goşýar.

Hazar ugry we Ýewraziýanyň baglanyşygy

Hazar deňziniň ekologiýa howpsuzlygy we durnukly ulag ýollarynyň ösdürilmegi – özara hyzmatdaşlygyň möhüm ugrydyr. Türkmenistan, ekologiýa we durnukly ösüşe ünsi jemleýän Hazarýaka döwletleriniň ýörite sammitini geçirmegi ugrunda çykyş edýär.

Ulag pudagynda Russiýa bilen Eýrany Gazagystan we Türkmenistan arkaly birleşdirýän “Demirgazyk-Günorta” halkara ulag geçelgesiniň gündogar ugrunyň netijeliligini ýokarlandyrmaga aýratyn üns berilýär.

Bu taslama, tutuş sebitiň logistika durnuklylygyny ýokarlandyryp, Ýewraziýanyň infrastruktura integrasiýasynda baglanyşyk hökmünde görülýär.

Syýasy dialog – ynanyşmak ýörelgeleri

Iň ýokary derejede durnukly we baý mazmuna eýe bolan dialog türkmen-rus gatnaşyklarynyň esasy bölegidir. Türkmenistanyň Prezidenti Serdar Berdimuhamedowyň Beýik Watançylyk urşunda gazanylan Ýeňşiň 80 ýyllygy mynasybetli Moskwada geçirilen dabaralara gatnaşmagy we Russiýa Federasiýasynyň Prezidenti Wladimir Putin bilen Kremldäki duşuşygy – bular we beýleki köp deliller birek-birege ynamyň ýokarydygyny görkezýär.

Russiýanyň Daşary işler ministri Sergeý Lawrowyň 2025-nji ýylyň iýunynda Aşgabat şäherine amala aşyran sapary, diplomatik gatnaşyklaryň möhümdigini görkezdi. Saparyň dowamynda taraplar deňhukuklyk we hoşniýetli goňşuçylyk ýörelgelerine ygrarlydyklaryny tassykladylar we syýasy gatnaşyklary ösdürmegiň ileri tutulýan ugurlaryny kesgitlediler.

Köp derejeli geňeşmeler, parlamentara we daşary syýasat edaralarynyň arasyndaky gatnaşyklar, BMG-niň, GDA-nyň, “Hazar bäşligi” we “Merkezi Aziýa – Russiýa” formatlaryň çäklerindäki hyzmatdaşlyklar Moskwanyň we Aşgabadyň köptaraplaýyn giňişlikde hereketleri utgaşdyrmak ukybyny görkezýär.

Köp mysallardan biri hökmünde, türkmen wekiliýetiniň Garaşsyz Döwletleriň Arkalaşygynyň Daşary işler ministrleriniň Geňeşiniň mejlisine we şu ýylyň aprel aýynda Almaty şäherinde geçirilen “Merkezi Aziýa – Russiýa” formatyndaky daşary syýasat edaralarynyň ýolbaşçylarynyň duşuşygyna gatnaşmagyny getirip bolar.

Russiýa Federasiýasynyň Türkmenistanyň hemişelik Bitaraplyk derejesini yzygiderli goldawyny, şol sanda BMG-niň Baş Assambleýasy tarapyndan kabul edilen “2025-nji ýyl – Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly” atly Kararnamanyň awtordaşy bolup çykyş edendigi aýratyn bellenilmäge mynasypdyr.

Bu başlangyjy goldanylmagy Türkmenistanyň parahatçylyk we dialog medeniýetini öňe ilerlediji ýurt hökmünde abraýly güýçlendirýär.

Tehnologiki üstünlikleriň ykdysadyýeti – pragmatizmiň täze konfigurasiýasy

Pragmatiki, uzak möhletli we yzygiderli ykdysady hyzmatdaşlyk ikitaraplaýyn gatnaşyklaryň iň möhüm ugurlardyr. Bu nukdaýnazardan sebitleýin hyzmatdaşlygyň bir görnüşine öwrülen Tatarystan Respublikasy bilen özara gatnaşykda aýratyn orny eýeleýär.

Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowyň “XVI KazanForumyna” gatnaşmagy, yslam dünýäsiniň dünýä ykdysady ösüşiniň subýekti hökmünde eýeleýän ornuna täzeden garamak üçin möhüm ähmiýete eýe boldy.

Forumda Aziýa — Ýuwaş umman sebitinden Ýewropa çenli ýeke-täk energetika, logistika we tehnologiki guşagy döretmek barada öňe sürlen pikirler, Türkmenistanyň Ýewraziýa giňişliginde birleşdiriji köpri hökmünde strategiki gözýetimini açyk görkezdi.

Netijede, ykdysady hyzmatdaşlyk diňe bir ösüş mehanizmine däl, eýsem sebitleriň durnuklylygyna we özara baglanşyga gönükdirilen geostrategiki pikirleriň geçirijisine öwrülýär.

Munuň bilen birlikde, azyk howpsuzlygyna, tehnologiki hyzmatdaşlyga, ýaşyl öwrülişiklere we yslam maýa goýumlaryny maliýeleşdirmäge aýratyn ähmiýet berilýär, bu bolsa özara gatnaşyklara köp ugurly we häzirki zaman häsiýetini berýär.

PHMF-2025 we “Halal Expo”iň çäginde rus ýolbaşçylary bilen Russiýanyň ýolbaşçylary bilen duşuşmagy ikitaraplaýyn gatnaşyklaryň çuňlugynyň aýdyň mysaly boldy. Onuň dowamynda söwda, senagat, ulag, energetika we ynsanperwer alyş-çalyş ugurlary ara alnyp maslahatlaşyldy.

Ynsanperwer ölçeg – medeniýetleriň we dilleriň hyzmatdaşlygy

Ikitaraplaýyn gatnaşyklarda medeni-ynsanperwer ugry esasy ugurlaryň biridir. A.S Puşkin adyndaky bilelikdäki türkmen-rus mekdebi üstünlikli işleýär, Aşgabatdaky Rus drama teatry tomaşaçylar tarapyndan hemişe gowy görülýär, rus dili Türkmenistanyň bilim ulgamynda berk ornaşdy. Russiýada bolsa öz gezeginde türkmen dili öwredilýär.

Türkmen-rus uniwersitetini döretmek taslamasy taraplaryň medeniýet we bilim dialogyny ösdürmek strategiki maksadyny tassyklaýar. Russiýanyň Daşary işler ministri Sergeý Lawrowyň belleýşi ýaly, Türkmenistanyň Bitaraplygy “parahatçylygy we durnuklylygy berkitmek üçin konstruktiw goşant goşýar” – bu esasanam bilim diplomatiýasynda aýdyň görünýär.

Hakyda hyzmatdaşlygyň etiki esaslary hökmünde

Taryhy umumylyk we köpçülikleýin hykyda türkmen-rus gatnaşyklarynyň ahlak esasy bolup hyzmat edýär. Şunuň bilen baglylykda 1941-1945-nji ýyllardaky Beýik Watançylyk urşunyň hakydasy aýratyn ähmiýete eýedir, onda türkmen halky öňki SSSR-iň beýleki halklary bilen egin-egne berip, uly edermenlik görkezdi.

Türkmenistanyň Prezidenti Serdar Berdimuhamedowyň Ýeňşiň 80 ýyllygy mynasybetli Moskwada geçirilen dabaralara gatnaşmagy, Aşgabatdaky “Halk hakydasy” ýädigärlikler toplumyndaky ýatlama dabaralary, “Baky polk” we Russiýanyň Ilçihanasynda “Hakyda seýilgähiniň” açylmagy umumy taryhymyza hormat goýulýandygyny görkezýär.

Türkmenistanyň Hormat garawulynyň Gyzyl meýdançadaky dabaraly harby ýörüşe gatnaşmagy we Russiýanyň Daşary işler ministri Sergeý Lawrowyň Aşgabat şäherine amala aşyran sapary häzirki zaman hyzmatdaşlygyň iň möhüm bölegi hökmünde taryhy mirasyň simwoliki ähmiýetini tassyklaýar.

Bu ýerde hakyda – adat däl, ynanyşmak we strategiki raýdaşlyk üçin ahlak goldawy.

Gatnaşyklaryň ösdürilmegi durnuklylygyň görkezijisi hökmünde

Türkmenistan bilen Russiýa Federasiýasynyň arasyndaky strategiki hyzmatdaşlyk, gyzyklanmalaryň, ynamyň, özygtyýarlylyga hormat we köp ýyllyk tejribäniň deňagramlylygy bilen kesgitlenýär.

Köp polýarlyk we ählumumy üýtgeşmeler döwründe olaryň ünsi, durnukly, deňagramly we pragmatiki täsiriň mysaly bolup hyzmat edýär. Bu diňe bir iki döwletiň arasyndaky hyzmatdaşlyk däl, eýsem XXI asyrda bitaraplyk, deňhukuklylyk we durnukly parahatçylyk üçin bilelikdäki isleg esasynda hoşniýetli goňşuçylygy gurmagyň mysalydyr.

Ministrler Raşid Meredow we Sergeý Lawrow tarapyndan gol çekilen daşary syýasat edaralaryň arasynda 2025-2026-njy ýyllarda hyzmatdaşlyk etmegiň Maksatnamasy, gelejek üçin aýdyň we özara berkidiji ugurlaryň bardygyny tassyklaýar.

Türkmenistan we Russiýa strategiki hyzmatdaşlygy – bu jarnama däl-de, eýsem täze mümkinçiliklere açyk, ýöne ählumumy özgerişler döwründe-de çagyryşlara durnukly toplumlaýyn we ösdürilýän özara täsir ulgamydygyny yzygiderli görkezýärler.

Bekdurdy AMANSARYÝEW,

TÜRKMENISTANYŇ DIM-niň HGI-niň Strategik barlaglar boýunça ylmy merkezi

Foto: orient.tm