Biz ýakynlaşmagy ugur edinýäris

Bakunyň Halkara gatnaşyklaryny seljermek merkezinde (HGSM) “Azerbaýjan Respublikasy bilen Türkmenistan arasynda köptaraply hyzmatdaşlyk: üstünlikler we geljekki maksatlar” atly tema boýunça ylmy-amaly simpozium geçirildi. HGSM-niň we Türkmenistanyň Bakuwdaky Ilçihanasy tarapyndan gurnalan bu çärä Azerbaýjanyň we Türkmenistanyň Daşary işler ministrlikleriniň ýokary wezipeli adamlary, deputatlar, diplomatik korpuslaryň we seljeriş merkezleriniň wekilleri gatnaşdy. Simpozium häzirki ýagdaýy we ikitaraplaýyn gatnaşyklaryň geljekki ugurlaryny çuňňur seljermek we ara alyp maslahatlaşmak üçin meýdança boldy.

Bitaraplyk diplomatiýanyň we durnuklylygyň işjeň guraly hökmünde

Simpoziumyň dowamynda Türkmenistanyň daşary syýasat ýörelgesine uly üns berildi. Türkmenistanyň Azerbaýjan Respublikasyndaky Adatdan daşary we Doly ygtyýarly Ilçisi Gurbanmämmet Elýasow öz çykyşynda dünýä syýasatda ynam ýetmezçiliginiň, çökgünligini ýeňip geçmek üçin halkara tagallalarynyň birleşdirilmegini talap edýändigini belledi. Bu nukdaýnazardan Ilçi Elýasow, Türkmenistanyň başlangyjy bilen, BMG tarapyndan “2025-nji ýyl — Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly” atly Kararnama biragyzdan kabul edilendigi barada belläp, oňa halkara gatnaşyklarynda täze basgança geçmek üçin ählumumy mümkinçilik hökmünde garaýandygyny aýtdy.

Simpoziuma gatnaşyjylaryň arasynda Türkmenistan DIM-niň HGI-niň Strategik barlaglar boýunça ylmy merkeziniň ýolbaşçysy Şiri Şiriýew hem bar. Ol häzirki zaman halkara giňişligini geosyýasy dartgynlygyň ýokarlanmagy we dünýäniň bölünmegi bilen häsiýetlendirilýändigini belledi. Şeýle şertlerde bitaraplyk düşünjesi, halkara dawalaryna gatyşmazlyk syýasaty bilen taryhy baglanyşygyndan diplomatik dialoga we parahatçylygy goramak üçin işjeň meýdança täzeden seredilip, aýratyn ähmiýete eýe bolýar.

Türkmenistan ýaly Bitarap döwletleriň bölünişigiň ýaramaz täsirlerini azaltmakda, göni deňleşdirmek mümkin bolmadyk ýerlerde hyzmatdaşlygy ösdürmekde özboluşly orny eýeleýändigi we dartgynly ählumumy gurşawda ykdysady mehanizm hökmünde çykyş edýändigi bellenildi. Türkmenistanyň Merkezi Aziýadaky Hazar deňziniň derejesiniň çözülmegine, ýadro ýaragyndan azat zolagyna goldaw berilmegine we TOPH gaz geçirijisiniň öňe ilerledilmegine gönükdirilen başlangyçlar mysal hökmünde getirildi. Munuň özi ykdysady ösüş arkaly parahatçylygy we durnuklylygy berkitmekde maksada gönükdirilen strategiki çemeleşmäni görkezýär.

Dialogyň strategiki ugurlary: ulagdan sanly hyzmatlara çenli

Simpoziumyň dowamynda hyzmatdaşlygyň esasy geljegi uly ugurlaryna jikme-jik garaldy:

• Ulag we logistika: Ilçi Elýasow, Türkmenbaşynyň Halkara deňiz portunyň we Bakuwyň Halkara deňiz söwda portunyň häzirki zaman infrastrukturasy sebäpli hyzmatdaşlygyň ägirt uly geljegine ünsi çekdi. Bu portlar, harytlaryň üstaşyr geçmegini üpjün edip, ýakyndan hyzmatdaşlyk edýär. Bellenilişi ýaly, iki portuň uly mümkinçiliginiň Hazar deňzinde ýük daşamak boýunça Hytaý bilen Ýewropanyň arasynda, şeýle hem yzyna üstaşyr ýük akymlaryny ýokarlandyrmaga taýýardyklaryny görkezýär. Bilermen Şiri Şiriýew, Türkmenistan bilen Azerbaýjanyň Hazarüsti ulag geçelegesini, şeýle hem Demirgazyk-Günorta we Gündogar-Günbatar geçelgelerini öz içine alýan ulag geçelgeleriniň, Ýewropa bilen Aziýany birleşdirýän logistika merkezine öwrülmäge işjeň gatnaşýandygyny belläp, bu aýdylanlaryň üstüni ýetirdi.

• Nebitgaz pudagy: Türkmenistanyň Ilçisi, energetika pudagynda ýola goýulan ýakyn söwda-ykdysady gatnaşyklar barada çykyş etdip, yzygiderli pikir alyşmagy we Azerbaýjan “SOCAR” kompaniýasynyň ýolbaşçylarynyň Aşgabatda geçirilen maslahata gatnaşandygyny belläp geçdi. Türkmen energiýa çeşmeleriniň Hazar deňziniň üsti bilen Azerbaýjanyň we Türkiýäniň çäginden geçirip üçünji ýurtlaryň bazaryna çykarylmagyny artdyrmagyň mümkinçilikleri aýratyn bellendi.

• Aragatnaşyk we sanly hyzmatlar ulgamynda: Elýasow, iki ýurduň arasynda Hazar deňziniň düýbünden optiki süýmli aragatnaşyk geçirijini çekmegiň tehniki-ykdysady esaslarynyň üstünde iş alyp barandygy barada habar berdi we onuň Günorta Kawkazda, Ýakyn Gündogarda, Merkezi we Günorta Aziýada sanly hyzmatlaryň ösüşi üçin ähmiýetini belledi.

• Nebit däl pudak: Ilçi nebitgaz pudagynyň daşyndaky söwda dolanyşygynyň ösüşini belledi we kiçi we orta telekeçilik pudagyndaky hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de ösdürmäge, hyzmatdaşlygyň täze geljegi uly ugurlaryny gözlemäge, özara maýa goýum taslamalaryna baha bermäge, şeýle hem işewür forumlary we sergileri guramaga çagyrdy.

• Medeni-ynsanperwer ugry: Dostluk we doganlygyň arasyndaky taryhy baglanyşyk nygtaldy we däp bolan ynsanperwer dialogy mundan beýläk-de pugtalandyrmagyň we bilim, ylym, medeniýet, saglygy goraýyş, sport we syýahatçylyk ugurlarynda gatnaşyklary ösdürmegiň ähmiýeti bellenildi şeýle hem iki ýurduň arasynda medeniýet günlerini we bilelikdäki sergileri geçirmegi teklip edildi.

Ynsanpewerlik diplomatiýasy we sebit howpsuzlygyna goşant

Strategik barlaglar boýunça ylmy merkeziniň ýolbaşçysy Şiri Şiriýew öz hasabatynda Türkmenistanyň Bitaraplyk ýörelgeleriniň iş ýüzünde ulanylmagyna ünsi çekdi. Ol 1998-2001-nji ýyllar aralygynda Owganystana ynsanperwer araçylygyň ajaýyp mysalyny getirdi – üç ýyllyk gurakçylyk we halkara sanksiýalar şertlerinde, Türkmenistan owgan halkyna ynsanperwer kömegini bermek üçin serhetlerini açyk saklan ýeke-täk döwlet boldy. Kömekleri eltip bermeklik Ymamnazar we Serhetabat serhet geçelgeleriniň üsti bilen amala aşyryldy we Bütindünýä azyk maksatnamasy (WFP) bu çäreleri utgaşdyrmak üçin Türkmenistanda öz wekilhanasyny açdy.

Nygtalyşy ýaly, Türkmenistanyň nusgasy, döwletiň dawalardan gaça durman, gapma-garşylyklary ýeňip geçmek we dialog üçin şertleri döretmek ugrunda işjeň iş alyp barýandygyny görkezýär . Türkmenistanyň dawalary çözmekdäki goşan goşantlary (meselem, täjikara we owganara gepleşikleri) hem-de yzygiderli berýän ynsanperwer kömegi sebit howpsuzlygy we gülläp ösüşe ýetmek üçin bitaraplyk ýörelgeleriniň iş ýüzünde ulanylyşyny görkezýär.

Parahatçylyk ýörelgelerine we gülläp ösüşe uzak möhletleýin ygrarlylyk

Simpoziumda bellenilişi ýaly, 2025-nji ýylda goşa baýram – hemişelik Bitaraplygynyň 30 ýyllygy we Prezident Serdar Berdimuhamedowyň başlangyjy boýunça BMG tarapyndan şu ýyly “Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly" diýlip yglan edilmegi, Türkmenistanyň bitaraplyga ygrarlylygynyň wagtlaýyn syýasat dälde, çuňňur kök uran we durnuly milli ýörelgedigini görkezýär. Şeýle yzygiderlilik, dürli geosyýasy ýagdaýlara uýgunlaşyp we ählumumy durnuklylyga uzak möhletleýin goşant goşup biljek daşary syýasatyň guraly hökmünde bitaraplygyň ygtybarlylygyny ýokarlandyrýar.

Türkmenistanyň Bitaraplyk syýasatyny hoşniýetli goňşuçylyk, birek-birege hormat goýmak, deňhukuklylyk we özara peýdaly hyzmatdaşlyga esaslanyp dowam etdirjekdigi tassyklandy.

Simpoziuma gatnaşyjylar Azerbaýjan bilen Türkmenistanyň arasyndaky köptaraplaýyn hyzmatdaşlygyň sebitde we ondan daşarda bilelikdäki ösüş, parahatçylyk we gülläp ösüş üçin ägirt uly mümkinçilikleriň bardygyny bellediler.

Hususan-da, Halkara gatnaşyklary seljermek merkeziniň müdiriýetiniň başlygy Farid Şafiýew, Türki Döwletleriň Guramasynyň sammitiniň oktýabr aýynda Bakuwda geçiriljekdigini belledi. “Bu çäräniň çäginde däp bolşy ýaly seljeriş merkezleriniň forumy geçirilýär. Biz bu çärelerde türkmenistanly kärdeşlerimizi görmekden hoşal bolardyk” – diýip, ol aýtdy. Diplomat çykyşynda Hazatüsti hyzmatdaşlygy, “Dostluk” ýatagynyň bilelikde özleşdirilişi we Baku-Türkmenbaşy ulag ugry ýaly anyk mysallaryň üstünde aýratyn durup geçdi we bu taslamalaryň diňe bir ikitaraplaýyn häsiýete eýe bolman, eýsem sebit durnuklylygy we ykdysady integrasiýa nukdaýnazaryndan strategiki ähmiýete eýedigini belläp geçdi.

ORIENT

Foto: orient.tm