26-27-nji noýabrda Türkmenistanyň Magtymguly adyndaky milli sazly drama teatrynda Uralyň döwlet akademiki rus halk hory uly üstünlik bilen çykyş etdi. Çeperçilik ýolbaşçysy – Russiýa Federasiýasynyň Prezidentiniň ýanyndaky Medeniýet boýunça Geňeşiň agzasy – köp sanly halkara, umumsoýuz we bütinrussiýa bäsleşikleriniň ýeňijisi Nikolaý Zaýtsewiň ýolbaşçylygyndaky Ural hory yzygiderli halkara gastrollaryna çykýar hem-de dürli festiwallara we konsert taslamalaryna gatnaşýar.

Ural Hory, “Uralyň asyl halk sungatynyň däplerini dowam etdiriji” hökmünde, öz repertuaryny halk sungaty görnüşinde işleýän häzirki zaman kompozitorlarynyň we şahyrlarynyň eserleri, şeýle hem häzirki zaman konsert görnüşlerine uýgunlaşdyrylan halk aýdymlarynyň saz gurallary bilen yzygiderli täzeläp durýar.

Hor toparynyň repertuarynda – adaty Ural halk aýdymlary, şol sanda liriki, toý, toparlaýyn tans, oýun, degişme aýdymlary, şeýle hem tanslar we saz gurallary bar. Hor topary – professional wokal, horeografiýa we sahna çykyşlarynyň bitewi sintezi arkaly halk aýdymlarynyň we folkloryň nähili döwrebap ýaňlanyp bilýändiginiň aýdyň mysalydyr.

... Uralyň döwlet akademiki rus halk hory sahna çykanda, atmosfera täze bir üýtgeşik duýgy bilen dolan ýalydy — ýeriň demi, tebigatyň sesleri, Ural taýgasynyň asuda pyşyrdysy. Olaryň çykyşy urp-adat ýalydy: asuda mertebe, owadan milli lybaslar, nur saçýan ýüzler — hemme zat tomaşaçylaryň diňe bir topar däl-de, eýsem janly däbi dowam edijilerdigini görkezýärdi.

Ural köp sesliligi, liriki, ýumşak we şol bir wagtyň özünde ýürekden, diňleýjileri göni manyda dem almazdan diňlemäge mejbur etdi. Her aýdym – bu kiçijik bir hekaýa: käte ýazyň şapagy ýaly ýagty; käte güýzüň ýaprak dökülşi ýaly gamgyn; käte bolsa el çarpmagy ýa-da tans etmegi isleýän şowhunly we jaň kakýan...

Horyň sesleri giň, arassa, çuň. Olar diňe aýdym aýtman – olar bir bitewi janly beden ýaly bilelikde dem alýarlar. Horyň sazlaşygy haýran galdyrýar. Ähli sesler edil bir içki görünmeýän yşarat boýunça, iň kiçijik kemçiliksiz, bütünleý dogry, arassa we açyk äheňde, hut gerek pursatynda goşulýarlar: olaryň köp sesliligi güýç alýan ýaz paslynyň akymy ýaly deň we ynamly akýar.

Aýratynam olaryň aýdym aýtmak usuly, mahsus ural şiwesi bilen haýran galdyrýar: ýumşak, tegelek, ýylylyk we güýç, gözellik bilen doldurýar, ony diňe duýmak bolýar.

Hor halk durmuşynyň atmosferasyny aýratyn bir ussatlyk bilen ýetirip bilýär. Her bir çykyş iň kiçi jikmejikler bilen bezelen: artistleriň aňladýan ýüz keşpleri we plastikasyny, “gepleýän” el hereketlerini, ýagty artistlik duýgusy. Tans çykyşlary bolsa – bu diňe bir energiýanyň, reňkleriň we ukybyň hakyky hereketi.

Her bir çykyş – öz häsiýeti bilen kiçijikspektakl: çalt şadyýan tanslar, ýiti degişmeler bilen göwün açyjy oýunlar, gyzlaryň ýuwaş hereketli aýdymly tanslary, halk däp-dessurlary we gadymy ural durmuşyndan sahnalar. Lybaslar tanslara aýratyn bir aňlatma berýär: ýagty sarafanlar, kokoşnikler, nagyşly guşaklar, keşdeli köýnekler. Bu hereket baýramçylygynda sahna edil gül açýan meýdana öwrülýär.

Ýöne esasy zat – bu ýerine ýetirişiň ak ýürekdenligidir. Tansçylar rollary oýnamaýarlar – olar keşbi janlandyrýarlar. Olaryň tanslary içki şatlyk, hakyky joşgun, tomaşaçylara geçýän we haýran galdyrýan, ýylgyryşlar, şowhuny we aýak üstünde el çarpmak islegini döredýän janly halk ruhy bilen doldurylan.

Uralyň döwlet akademiki rus halk horynyň konserti halk däp-dessurlarynyň janly we güýçlüdigini, şindi hem adamlaryň kalbyny heýjana getirip bilýändigini görkezýän ýatlatma boldy. Aýdymlar, tanslar we saz tomaşaçylara diňe bir owadan agşam bolman, eýsem nesilden-nesle geçýän we hemmeleri bilelikdesaklaýan medeniýet bilen çuňňur baglanyşyk duýgusyny sowgat etdi.

Çykyş biziň ýüreklerimizde ýaşamaga galan zat üçin çuňňur minnetdarlyk bilen doldurylan, şol seýrek duş gelýän ruhy bitewiligi duýýan, dowamly, şowhunly el çarpmalar bilen tamamlandy we tomaşaçylar uzak wagtlap dargaşmadylar.

Swetlana KIM