Täze wodorod uçuşynda öňdebaryjy kompaniýalaryň biri bolan Kaliforniýanyň «Universal Hydrogen» kompaniýasy ähmiýetli ýeri gazandy.

«Airbus»-yň öňki tehniki müdiri Pawel Ýeremenkonyň ýolbaşçylygyndaky «Startup Universal Hydrogen» 2023-nji ýylyň 2-nji martynda öz wodorod-elektrik görkezijisiniň ilkinji uçuşynyň tamamlanandygyny habar berdi.

Wodorod ýangyjynda işleýän turbowint hereketlendirijili uçar 15 minutlyk uçuş üçin Waşington ştatynyň Mozes-Leýk howa menzilinden uçup, bir kilometre golaý, ýagny iň ýokary belentlige 3500 futa ýetdi.

Uçuşda uçaryň iki hereketlendirijisinden biri wodorod ýangyç öýjügi, beýlekisi adaty uçar ýangyjy bilen işledi.

«Şeýlelik bilen bu şu gün boldy ... ýaşyl wodorod bilen işleýän dünýädäki iň uly wodorod ýangyç öýjükli uçarynyň ilkinji synag uçuşy. Bu, gaty uzyn, epiki gündi» - diýip, Ýeremenko 3-nji martda twitter sahypasynda ýazdy.

40 orunlyk uçar, kabinanyň bir bölegini tutýan suwuk wodorod gaby bilen enjamlaşdyrylypdy. Uçuş wagtynda uçarmanlar wodorod-elektrik hereketlendiriji ulgamyny ulanyp, uçaryň kreýser tapgyrynyň bir bölegini ýerine ýetirmegine mümkinçilik bermek üçin adaty hereketlendirijiniň güýjüni azaltdylar.

Bu diňe bir «Universal Hydrogen»-iň ilkinji uçuşy bolman, eýsem geçen ýylyň ýanwar aýynda ilkinji uçuşyny amala aşyran ZeroAvia-nyň gibrid-elektrik howa gämisiniň öňki rekord eýesinden öňe geçip, şu wagta çenli uçup geçen iň uly wodorod-elektrik uçarydyr.

Şeýle hem, bu 1980-nji ýyllarda Sowet Soýuzynyň Tupolýow Tu-155 uçary bilen geçirilen synagdan soň wodorodda uçýan ikinji uly uçar. Onuň ilkinji uçuşy 35 ýyl ozal, ýagny 1988-nji ýylyň 15-nji aprelinde bolupdy. Bu dünýäde ilkinji kriogen ýangyjynda hereket edýän uçuş hasaplanýar.

Tu-155 döredijileriniň işläp başlan ilkinji gazy wodorod boldy. Ondan soň uçar suwuklandyrylan tebigy gazda uçurylypdy. Bary-ýogy 70 uçuş amala aşyran synag gämisiniň esasy Tu-154 ýolagçy uçary boldy.

Ekologiýa taýdan amatly ýangyç bolan suwuk wodorod, ýanma wagtynda esasan suw we az mukdarda azot oksidleri çykarýar. Ýylylyk berijilik häsiýeti boýunça wodorod adaty awiasiýa kerosinden üç esse ýokarydyr. Ýöne şol bir wagtyň özünde wodorod partlaýjy bolup, ol diňe absolýut nola (–273 °C) ýakyn derejede suwuk ýagdaýda saklanyp we daşalyp bilner. Bu bolsa ähmiýetli mesele ýüze çykarmaýar. Şonuň üçin iş ýüzünde kriogen awiasiýa öz ähli gazananlary bilen edil ýönekeý taslama hem däl.

«Universal Hydrogen» barada aýdylanda bolsa, ol döwrebaplaşdyrylan sebit uçarlarynda gurnamak üçin döredilen çalyşýan wodorod kapsulalarynyň ulgamynyň üstünde işleýär. Şeýlelik bilen, startup, wodorod hereketlendirijileriniň ornaşdyrylmagynyň öňüni alyp biljek esasy päsgelçilikleriň birini, ýagny kesgitlenen wodorod üpjünçilik zynjyrynyň ýok bolmagyny göz öňünde tutýar.

«Universal Hydrogen» ulgamy bilen, operatorlar wodorod önümçilik zawodyndan ulanyljak ýerine aňsatlyk bilen daşap bolýan, öňünden doldurylan göçme gaplary çalyşmak arkaly ýangyç guýup bilerler. Bu ulgamy Nespresso kofe kapsulalary bilen deňeşdirip bolar.

Awiasiýada täze energiýa çeşmeleriniň ulanylyşynyň nähili, haýsy tizlikde, haýsy tehnologiki esasda ulanyljakdygyny wagt görkezer. Bortdaky ýörite ulgamlary ösdürmekde we ýerüsti infrastrukturany ösdürmekde entek edilmeli işler kän.

Gözlegçiler onlarça ýyllara ýalňyşyp bilerler, ýöne nebit ätiýaçlyklary belli bir wagtdan soň gutarmagy mümkin. Şonuň üçin köp ýurtlar, alymlar we hünärmenler tükeniksiz energiýa çeşmeleri pudagynda täsirli çözgütleri gözleýärler.

ORIENT news